Abstract:
مسئلۀ «معنای زندگی» همواره در پسزمینۀ ذهن عموم انسانها و پیشدرآمد کار خواص آنان از فلاسفه و روانشناسان و علمای اخلاق بوده است. در این میان ابنسینا بهعنوان فیلسوفی وجودی، با درک اهمیت مسئله، همواره در سراسر آثار خود میکوشد تا تبیین معقول و موجهی از معنای زندگی ارائه کند. از میان سه کاربرد اصلی لفظ «معنا» یعنی هدف، ارزش و کارکرد، تمرکز اصلی ابنسینا بر دستیابی به «هدف زندگی» است. در این مقاله بر آنیم تا با روش توصیفی، تحلیلی و مقایسهای، این مسئله را در سه اثر داستانی «حیّبن یقظان، رسالةالطّیر و سلامان و ابسال» بررسی کنیم. در نگاه ابنسینا، شناخت معنای زندگی و دستیابی به غایت آن، راهی بس دشوار و مسیری پرمانع است. وی از آن موانع، گاه به اصدقاء سوء (در حیّبن یقظان) و گاه به دام و دانه و غل و زنجیر (در رسالةالطیر) و گاه به طنازان عشوهگر (در سلامان و ابسال) تعبیر میکند. ابنسینا تنها راه رهایی از این اوضاع ناگوار و دستیابی به هدف زندگی را در حرکت آگاهانه، مبارزۀ مستمر و نگاه دقیقی به دوردستهای حیات بشری جستوجو میکند.
Machine summary:
با فرض وجود معنا، پرسش ديگري مطرح مي شود که : آيا آن معناي فرضي امري ذاتي و از پيش تعيين شده است که وظيفۀ ما کشف و شناسايي آن خواهد بـود، يـا هـيچ معنـاي ذاتي و مقام مافوقي براي تعيين آن معنا وجود ندارد و ما به عنوان موجودي کاملا مستقل از هستي (که ناگزير از داشتن حيات معنادار هسـتيم ) موظـف بـه جعـل معنـا بـراي زنـدگي خودمان و احيانا ديگران هستيم ؟ در صورت باور به شق دوم فرض مذکور، که زندگي را پوچ و بي معنا مي داند، تکليـف و وظيفۀ انسان چيست ؟آيا بايد اين زندگي بي معنا و تلاش بيهوده را به نحوي تحمل کند و با تغافل و تجاهل منتظر سر آمدن موعدش باشد؟ يا اصولا ارزش آن را هـم نـدارد و بهتـر است خود، به اين رنج بيهوده خاتمه بخشد و پايان اين دفتر غـم انگيـز را بـا دسـت خـود بنويسد؟ افرادي چون کواين اساسا پرسش از زندگي و معناي آن را امر نادرستي مي شمرند.
دستۀ اول غالبا و بدون توجه به گونۀ خاصي از دين (يهودي، مسلمان و مسيحي) همگي به معناداري زندگي، آن هم از نوع معناي ذاتي و عيني آن باور دارنـد؛ امـا در مقابـل فلاسـفۀ ملحد، يا اساسا معناداري زندگي را انکار مي کنند، يا اگر معنايي هم بـراي آن قائـل شـوند، معتقدند که اين معنا بايد توسط خود فرد براي زندگيش جعل شـود؛ چـرا کـه او محـور و مرکز همۀ هستي است .