Abstract:
دیوان خاقانی، از آثار گرانسنگ ادبیات فارسی بوده و نسخه های مختلفی از آن در دست است. این اثر، تاکنون چندین بار تصحیح شده و هر کدام از این تصحیحات، نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارند. از علل نبود تصحیح علمی و منقح از این دیوان، عدم شناخت نسخه اصل یا نزدیک به اصل دیوان خاقانی بوده است. این عامل و عدم تلاش برای شناخت نسخه اصل بر اساس معیارهای علمی متن شناسی و نسخه شناسی، سبب شده تا مصححان ضبطهایی را از نسخه بدلهای دیوان، جایگزین کرده و در مورادی با درک متن شناسانه و ذوق خاقانی شناسی خود، متن را تصحیح کنند که سبب خطا در ضبط و تصحیح شده است. در این مقاله تلاش بر آن است تا اصالت و اعتبارنسخه های دیوان خاقانی، با پژوهشی در ویژگیهای سبکی،لغوی و زبانی خاقانی و انطباق این ویژگیها در نسخ متفاوت و همچنین اشارات و تلمیحات متفاوت در دیوان خاقانی و دقت و صحت ضبط و بی دقتی و دخل و تصرف کاتبان، مورد ارزیابی قرار گیرد. با بررسی علمی و انتقادی نسخ دیوان خاقانی از این لحاظ، روشن می گردد که اصالت و اعتبار نسخه لندن (نسخه ل)،بیشتر از دیگر نسخ است و با اعتماد به این نسخه، می توان تصحیحی علمی و انتقادی و منقح از دیوان خاقانی ارائه داد
Khaqanis divan is one of the exquisite works in Persian literature and exist some manuscript from this divan. This work yet, corrected by some author. Each one of this corrections have a both the weak and strong points. One of the fundamental reasons of non-methodical and accurate correction of this work is no recognition of the original manuscript. This reason, led to the correctors replace the choices of other invalid manuscripts and made a mistake. In this study, will be try to prove the originality and validity of London manuscript based on the stylistic, Lexical, Linguistic attributes and literary allusions and references. In the end, all manuscripts will be investigate and evaluate from this aspects and prove the validity and originality of London manuscript
Machine summary:
در بیت زیر نیز عدم دقت در معنای واژه «غوغا»،سبب ضبط نادرست نسخه های «مج » و «پا» بوده است .
»( تاریخ بیهقی: ٤١) در بیتی دیگر از خاقانی نیز همین کاربرد دیده میشود: گفتی غوغای مصـــر طالب صــــاع زرند صــاع زر آمد به دســت شــد دل غوغا خرم (دیوان خاقانی: ٢٦١) در بیت زیر نیز عدم درک معنای واژه ، سبب کج فهمی کاتب نسخۀ «پا» و ضبط نادرست بوده است .
چرخ زن مترادف با معلق زن در بیت زیر از خاقانی نیز آمده است : در وجد و حال همچو حمام اســـت چرخ زن بر دیده نام عشـــق رقم کرده چون حمام ( همان ، ٣٠١) در بیت زیر،بی دقتی نسخۀ «مج » در معنای کلمه «سباق »، مایه لغزش بوده است .
در بیت زیر نیز آنچه سبب تصرف در ضبط بوده ، عدم آشنایی کاتبان نسخ «مج » و «پا» با معنای واژه ها و بخصوص «بادریسه » بوده است .
در ابیات دیگری نیز این مضمون تکرار شده است : چو درویشی به درویشان نظر به کن که قرص خور به عریانان دهد زربفت چون بینند عریانش ( دیوان خاقانی: ٣٠١) در بیت زیر نیز خطای کاتب نسخۀ «ط » در ضبط ، ناشی از عدم آشنایی او باتصوف و اصول آن بوده است .
خاقانی در بیتی دیگرنیز به این رسم اشاره کرده است : چون ســه قدح کرد نوش درج گهر برگشــاد قند فشـــان شـــد زلب آن صـــنم قندهار ( دیوان خاقانی: ١٨٣ ) اشارات تاریخی : در بیت زیر نیز عدم آشنایی با اشارات تاریخی سبب ضبط نادرست بوده است .