Abstract:
مقالة حاضر به توصیف و تحلیل فرایند کشش جبرانی با استفاده از چهارچوب بهینگی میپردازد. روش پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی و چهارچوب نظری، رویکرد بهینگی است. دادهها، شامل ضبط 14 ساعت مصاحبه از 14 گویشور (زن و مرد) 35 تا 75 ساله، به روش جمعآوری میدانی است و براساس الفبای آوانگار بینالمللی،آوانویسی شدهاند. در گویش لکی، با حذف همخوانهای چاکنایی /h,?/ در واژههای دو هجایی در ساختهای هجایی cvc.cv(c) رخ میدهد و منجر به کشش جبرانی واکه در هجای اوّل میشود و نیز در اثر حذف همخوان مشدّد در این گویش، فرایند کشش جبرانی رخ میدهد که حاصل تعامل دو فرایند همگونی و کشش جبرانی با هم است؛ همچنین حذف همخوان چاکنایی /?,h/ در ساخت cvcc در واژههای تکهجایی این گویش، نیز موجب وقوع فرایند کشش جبرانی پیوسته میشوند. کشش جبرانی ناپیوسته با حذف همخوانهای چاکنایی /h,?/ در واژههای تکهجایی و دو هجایی نیز رخ میدهد. همخوانهای چاکنایی مذکور در جایگاه عضو دوّم خوشة همخوانی واقع شدهاند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که کشش جبرانی در گویش لکی دلفان فقط در واژههای بسیط رخ میدهد و این فرایند در واژگان مرکّب و یا در باهمآیی واژگان اتّفاق نمیافتد.
Machine summary:
روش تحقیـق ، از نـوع توصـیفی- تحلیلی بوده و دستاوردهای پژوهش ، بیانگر آن است کـه انـواع فراینـدهای همگـونی، نـاهمگونی، درج ، حذف ، کشش جبرانی، تضعیف و تقویت در این گویش وجود داشته و قابل تبیـین بـا رویکـرد یادشـده بوده و محدودیت های موجود در آنها به دسـت داده شـده اسـت ؛ همچنـین مشـخّ ص شـده کـه فراینـد تضعیف دارای بیشترین بسامد و دو فرایند قلب و درج دارای کمترین بسامد هستند.
هیز (١٩٨٩) اصول تعیین ساخت هجایی را در چارچوب این نظریه به ترتیب زیـر ذکـر میکند: ١- ابتدا به واج های حامل وزن هجایی، به تعداد لازم ، مورا اختصاص داده میشود؛ ٢- سپس هر واکه ، به همراه همخوان [با همخوان های] آغازه به یک گره هجا وصل میگردد؛ ٣- آنگاه در زبان هایی که همخوان های پایانه بر وزن هجا تأثیر میگذارند، از طریق قاعـدٔە وزن موضـعی (weight by position) یک مورای دیگر برای وصل شدن به آنها تولید میشود؛ ٤- در نهایت واحدهای واجی باقیمانده (همخوان های غیر مورایی) به هجای سمت چـپ خـود مّ تصـل میشوند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) الف ) حذف سایشی چاکنایی (رجوع شود به تصویر صفحه) اکنون با توجّه به داده های بـالا از گـویش لکـی در رابطـه بـا حـذف همخـوان هـای چاکنـایی از تـوالی همخوانی و با توجّه به رتبه بندی محدودیت های اعمال شده در آن ، واژه «مهدی»، در تابلوی زیـر تحلیـل NOCLUSTER-glottal , MAX-µ >> MAX-IO [segment] (7-3) تابلوی (٣-١) کشش جبرانی ناشی از حذف سایشی چاکنایی/h/ (رجوع شود به تصویر صفحه) گزینۀ پایای (a)، محدودیت نشانداری مسلّط NOCLUSTER-glottal را نقـض کـرده زیـرا در ایـن گزینه ، توالی همخوانی وجود دارد که یک عضو آن ، همخوانی چاکنایی اسـت ؛ از ایـن رو، ایـن گزینـه از محدودیت فوق سرپیچی مهلک نموده و حذف میشود.