Abstract:
مقاله حاضر بر آن است تا دشواری های مطالعات شیعی را، از بدو پیدایش این مطالعات، با تاکید بر میزان دسترسی محققان به منابع بکاود. اندک اطلاعاتی که درباره تشیع یافت می شد از گزند تعصب و تحریف در امان نمانده بود. با تشکیل حکومت صفوی و بازدید سیاحان اروپایی از ایران و اقامت در آن آشنایی با متون دست اول در غرب افزایش یافت. اما این متون اغلبح اصل کار سنی اّن بود. در نیمه دوم قرن نوزدهم
کوشیدند متون شیعی را از کتاب خانه ها و مجموعه های شخصی به دست آورند و تصحیح یا ترجمه کنند. اّما این اقدامات پراکنده بود. در این بین، فعالیت ها و آثار گلدزیهر کمک شایانی به درک اسلام شیعی می کرد اما وی نیز مانند هم عصرانش با مشکل کمبود منابع روبه رو بود. در دهه ٦٠ میلادی اوضاع رو به بهبود نهاد. متون متعددی، به خصوص در نجف و ایران، منتشر شد و اولین گردهمایی بین المللی که صرفا به تشیع دوازده امامی اختصاص داشت برای اولین بار در ١٩٦٨ در استراسبورگ برگزار شد. متاسفانه این حرکت نیز ادامه نیافت تا اینکه انقلاب ایران همگان را وادشت تا نگاه تازه ای به این موضوع داشته باشند
Machine summary:
اما این نکته را باید مـد نظـر قـرار داد کـه همانگونه که پروفسور برنارد لویس (Bernard Lewis) اشاره کرده است نخستین نوع تشیع که غربیان از طریق مواجهه مستقیم شناخته اند شیعیان فـاطمی و مـدتی بعـد حشاشـین بودند.
در هندوستان، نیاز حکومت استعماری بریتانیا به آشنایی با برخی جنبه های قوانین اسلام منجر بـه چـاپ کتـاب گزیـدهای از قوانین دین محمد در کلکته در سال ۱۸۰۵ شد که شامل ترجمه متـونی دربـاره قـوانین تجارت میشد که از برخی منابع معروف شیعه دوازدهامامی به نامهای تحریر الاحکام و ارشاد الاذهان نوشته علامه ابن المطهر الحلـی، فقیـه برجسـته قـرن چهـاردهم ، شـرائع الاسلام نوشته محقق حلی، عالم هم رتبه و همنام علامه ، و مفاتیح الشرائع نوشته محسن فیض ، عالم قرن هفدهم ، برگرفته شده بود.
٣٩ ادوارد گرنویـل بـراون (Edward Granville Browne)، مستشرق شهیر بریتانیایی، نیز در کتابش تحت عنوان یک سـال در میان ایرانیان نقل میکند که در طول بازدیدش از قـزوین در ژوئـن ۱۸۸۸ از شـیخی قمی درباره «موثق ترین و گرانقدرترین مجموعه حدیثی شیعه » پرسـیدم و آن شـیخ بـه دو کتاب اشاره کرد: معراج السعادة اما توضیح بیشتری درباره آن نـداد، (در واقـع ایـن کتاب نوشته احمد بن مهدی نراقی متوفای ۱۲۴۴ ه.
برای مثال در بحثی که درباره مسائل حقوقی شیعیان دوازدهامامی مطرح میکند بـه نظر میرسد از بین متون کلاسیک فقط به کتـاب الانتصـار شـریف مرتضـی و ترجمـه کوئری از کتاب شرائع محقق حلی دسترسی داشته است .
آثار گلدزیهر به وضـوح نشاندهنده این حقیقت است که وی حداکثر تلاش خود را برای دست یـابی بـه متـون شیعی که روانه بازار میشد میکرد.