Abstract:
جامعه روستایی در طول تاریخ ایران و تا همین اواخر بخش غالب جامعه را تشکیل
میداد. در دوره جدید نیز اگرچه شهرنشینی گسترش یافت ولی باز بخش بزرگی از
جامعه شهری جدید.ء روستاییانی هستند که از طریق مهاجرت و یا تبدیل روستا به
شهر از جامعه روستایی جدا شدهاند. بر این اساس تردیدی در اهمیت مطالعات
روستایی باقی نمیماند» حالآنکه از عمر روستا نویسی و مطالعات روستایی در ایران
چندان نمیگذرد. در این مقاله تلاش شده تا به چگونگی پدید آمدن این جریان و
نقش شاخههای مختلف علوم انسانی در گسترش آن پرداخته شود. لذا با توجه به
آثار منتشرشده در ارتباط با روستا و طبقهبندی موضوعی و تاریخی آنهاء میتوان
استنباط کرد که روستا نویسی در دهه ۲۰ خورشیدی مطرح شد و در دهه ۳۰ با
تکنگاریهایی در حوزه ادبیات بهطورجدی آغاز گردید. جامعهشناسی روستایی در
دهه ۴۰ روند مطالعات روستایی -یعنی روستا نویسی علمی- را گسترش داد و
جغرافیای روستایی در ادامه به گسترش این جریان کمک کرد. در این میان آنچه
قابلذکر است نقش کمرنگ مطالعات روستایی در حوزه تاریخ است که با توجه
پژوهشهای برخی محققان جوان امید است در آیندهای نزدیک گسترش مطالعات
تاریخی روستایی باشیم.
Machine summary:
اثر مهم دیگر چنانکه پیش تر آمد مطلع الشمس تألیف اعتمادالسلطنه است که در سه جلد طی سال های ١٣٠٣-١٣٠١ خورشیدی نگاشته شده و ترکیبی است از سفرنامه نویسی، تاریخ و جغرافیای مناطقی که در مسیر تهران به مشهد قرار دارند.
جامعه شناسی اگرچه در دهه بعدی اوج میگیرد، اما در این دوره و با انتشار کتاب های «جامعه شناسی روستایی: نظری در زندگانی اجتماعی روستائیان ایران » و «سه مقاله » به ترتیب نوشته علی اکبر ترابی و اسمعیل عجمی آغاز میشود.
نام بردن از افراد بالا نه به معنای ارزش گذاری بر آثار که صرف اشاره به شناخته شده ترین آن ها است ، چنانکه میکائیل رسول زاده مؤلف کتاب «روستا نویسان » با معیارهای خود یازده اثر از یازده نویسنده روستا نویس ایران را مورد بررسی قرار داده که عبارت اند از "کلیدر"محمود دولت آبادی، "نفرین زمین " جلال آل احمد، "عزاداران بیل " غلامحسین ساعدی، "دهکده پرملال " امین فقیری، "خواستگاری" منصور یاقوتی، "بخارای من ، ایل من " محمد بهمن بیگی، مجموعه داستان های صمد بهرنگی، "آن خمره و تنور" هوشنگ مرادیکرمانی، "خانواده میکائیل و اعقاب آن " مهین دانشور، آثار بهرام صادقی ( به عنوان روستانویسی متفاوت ) و "قدم بخیر مادربزرگ من بود" یوسف علیخانی .
از طرفی جای تردید نیست که برای تاریخ اجتماعی ایران دوره اسلامی سفرنامه ها که اغلب توسط غیر ایرانیان نگاشته شده اند، مهم ترین منابع به شمار میآیند، اطلاعاتی که در این آثار یافت میشود را در کتاب های وقایع نگارانه درباری نمیتوان یافت .