Abstract:
این پژوهش با هدف تبیین جایگاه و تأکید بر اهمیت شناخت حماسۀ بطّالنامه در ادب فارسی، نخست به معرفی کوتاهی از این حماسه، موضوع و پهلوان بنام آن پرداخته است؛ سپس سابقة حضور بطّالنامه در ادب ترکی، تازی و فارسی بررسی و کارنامهای از مشخصات نسخههای پرشمار و چندگانة بطّالنامه تشریح میشود. در ادامه دربارة راوی احتمالی این حماسه سخن به میان آمده است و در بخش پایانی، نسخة فارسی این روایت، معرفی و برخی ویژگیهای آن تحلیل میشود.
Machine summary:
البته نباید از یاد برد که تاریخیبودن رویدادها، کردارها و هویّت اشخاص حماسة بطّالنامه از منظر داستانی بازآفرینی شده است و در این جریان، پردازندگان توجه بسیاری به روایتهای ابومسلمنامه و حمزهنامه و نظایر آن داشتهاند؛ بهگونهایکه مضمون دلانگیز و فراگیر عیاری و مرام جوانمردان نیز در جایجای روایت مشاهده میشود و حتی بنابر نظر برخی محقّقان، با درنظرداشتن همة داستان و شخصیّت سیّد بطّال، الگوگیری از کردارهای رستم، پهلوان ملی ایرانیان نیز در آن بسیار آشکار است.
3. در مجموعة اهدایی سمیونوف کتابخانة بنیاد تاریخ فرهنگستان علوم تاجیکستان نسخة فارسی دیگری با عنوان داستان سیّد بطّال غازی یا نسبنامة امام جعفر بن حسین غازی به شمارة «123» وجود دارد و کاتب آن محمّد زکریّا پسر محمّد لطیف جویباری است و مشخصات آن دقیقاً با نسخة مرجوعی ما یکی است و احتمال دارد که استنساخی دیگر از این روایت باشد.
نسخة خطّی کتاب سیّد بطّال غازی16به شمارة «R-8539»، با ابعاد «13×19 سم» به خطّ نستعلیق در 333 برگ کتابت شده است.
این نسخه در شش مجلّد و به خطّ نسخ خوش درشتی، در 263 برگ 13 سطری در سال 1082 هجری کتابت شده است و بنابر گمان فهرستنویس تاریخ استنساخ برخی برگهای دیگر آن نیز جدیدتر از سده هجری نیست.
123» به خطّ نسخ خوشی در 103 برگ کتابت شده است و حماسة سیّد بطّال غازی را روایت میکند (فلیشر، 1831: 18).
5- در فهرست نسخههای خطّی کتابخانه سنپترزبورگ نسخة ترکی دیگری با عنوان داستان جعفر سیّد بطّال، به شمارة «DLXXVII» ثبت شده است که در آن، از سه تن با کنیة ابوالمخنف، ابوالمحسن و ابوالحسن اخبار نقل میشود.