Abstract:
این مقاله، شرحی از تاسیس دانشگاه صنعتی آریامهر (دانشگاه صنعتی شریف کنونی) و نقشی که دکتر محمد علی مجتهدی در ایجاد آن داشت را ارایه میکند. مقاله، چشمانداز علم و فنآوری ایران در سال ۱۳۴۴ را شرح میدهد، سالی که محمدرضاشاه پهلوی، مجتهدی را به بنیان این دانشگاه منصوب کرد. مقاله، همچنین چالشهای گوناگونی که مجتهدی برای تاسیس دانشگاه با آن روبهرو بود را شرح میدهد، همچون ممانعت مقررات و دیوانسالاری دستوپاگیر دولتی، استخدام استادان واجد شرایط، جذب دانشجویان برتر، ایجاد محیطی مناسب برای پرورش فرهنگ علمی و فنآوری و مهمتر از همه، ایجاد خط مشی برای دانشگاه تا نهتنها موسسهٔ پیشرو ایران، بلکه یکی از معتبرترین موسسات جهان در زمینهٔ علم و مهندسی شود. مقاله، دربارهٔ رویکرد ویژهٔ مجتهدی در قبال این مشکلات بحث میکند و این که چگونه وی علیرغم بهترین تصمیمهایش، سبب بروز دسایسی شد که منجر به اخراج وی در سال ۱۳۴۶ شد. در واقع، دانشگاه، موسسهٔ پیشگام ایران در علم و مهندسی شد، جایگاهی که تا کنون نیز حفظ کردهاست.
Machine summary:
مقاله، همچنین چالشهای گوناگونی که مجتهدی برای تأسیس دانشگاه با آن روبهرو بود را شرح میدهد، همچون ممانعت مقررات و دیوانسالاری دستوپاگیر دولتی، استخدام استادان واجد شرایط، جذب دانشجویان برتر، ایجاد محیطی مناسب برای پرورش فرهنگ علمی و فنآوری و مهمتر از همه، ایجاد خط مشی برای دانشگاه تا نهتنها مؤسسهٔ پیشرو ایران، بلکه یکی از معتبرترین موسسات جهان در زمینهٔ علم و مهندسی شود.
تنها چند استثنا وجود داشت: دانشگاه ملی، مؤسسهٔ خصوصی آموزشی با شهریهٔ بالا جهت تأمین هزینههای دانشگاه، دانشکدهٔ فنی شرکت نفت ایران که توسط شرکت ملی نفت ایران (NIOC) جهت آموزش مهندسان مورد نیاز این شرکت دایر شد، و دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیراز سابق) که با درخواست رئیس دانشگاه، اسدالله علم، نخستوزیر سابق و معتمد شاه، مجاز به استفاده از نام پهلوی شد و زیر نظر اسمی شاه و خارج از محدودهٔ قوانین دولتی و آییننامهها به فعالیت پرداخت.
انتصاب مجتهدی و چالشهای پیش روی وی در چنین وضعیتی، در سال ۱۳۴۳، محمدرضاشاه پهلوی، مجتهدی را احضار کرد و به او دو انتخاب داد: ۱- تأسیس دانشگاهی جدید برای توسعهٔ علوم و مهندسی در ایران همگام با موسسات پیشروی جهان برای کمک به صنعتیکردن ایران که البته مأموریتی به شدت سخت بود، یا ۲- نظارت بر دانشجویان ایرانی در اروپا، کاری بسیار راحتتر و مطلوبتر برای خانوادهٔ وی.
مجتهدی با حکم شاه در دست، کار افزایش بودجهٔ دانشگاه را آغاز نمود و از همان افرادی که در مأموریت افزایش بودجهٔ دبیرستان البرز مشارکت کرده بودند، کمک خواست و بسیاری از آنها به درخواست وی پاسخ دادند، هرچند میزان واقعی وجهی که برای آغاز به کار دانشگاه گرد آورده بود، بسیار ناکافی بود.