Abstract:
در بیشتر کشورهای درحالتوسعه وجود فساد بالا و عدم اطمینان به وجود یک سیستم مالیاتی عادلانه باعث عدم تبعیت مالیاتی میگردد که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. هدف اصلی این پژوهش برآورد اقتصاد سایه و فرار مالیاتی با در نظر گرفتن عوامل رفتاری طی دوره 94-1346 در اقتصاد ایران میباشد. برای این منظور در ابتدا مدلهای مختلف برآورد شده و از بین آنها مدل نهایی با رویکرد علل چندگانه-آثار چندگانه (MIMIC) انتخاب میگردد. سپس با استفاده از اطلاعات جانبی و کالیبرهکردن سری زمانی اندازه نسبی اقتصاد سایه و اندازه مطلق اقتصاد سایه و در نهایت فرار مالیاتی ناشی از آن محاسبه میشود. نتایج نشان میدهد که روحیه مالیاتی و بار مالیات بر واردات از علل اصلی پیدایش اقتصاد سایه هستند. بنابراین برعکس کشورهای توسعهیافته متغیر روحیه مالیاتی باعث افزایش اقتصاد سایه و فرار مالیاتی ناشی از آن میشود که نشاندهنده عدمتبعیت مالیاتی در ایران میباشد. همچنین، افزایش حجم اقتصاد سایه بیشترین اثر را بر شاخص مخارج خانوار و شاخص مصرف انرژی دارد.
The purpose of the study was to estimate the shadow economy and tax evasion considering behavioral factors during 1967-2015 in the Iranian economy. In doing so, different models were estimated at first, and the final model was selected with the multiple indicators-multiple causes (MIMIC) approach. Then using the side information and calibrating the time series, the relative size of the shadow economy and the absolute size of the shadow economy, and ultimately the tax evasion due to it are calculated. The results showed that the tax morale and import tax burden are among the main causes of the emergence of shadow economy. Hence, unlike developed countries, tax morale increases the shadow economy and tax evasion resulting from it, which reveals tax non-compliance in Iran
Machine summary:
1. Zivot-Andrews Test جدول ٣: نتايج آزمون ريشه واحد و شکست ساختاري متغير نقطه شکست ساختاري آماره t ارزش بحراني ٥% شماره lag نتيجه I(1) 0 -4/8 -7/76 1369 lttb I(1) 0 -4/8 -8/4 1368 ltbimp I(1) 1 -4/8 -7/04 1361 lni I(1) 0 -4/8 -7/1 1376 lun I(0) 0 -4/8 -5/3 1356 rci I(1) 0 -4/8 -7/5 1371 pex I(0) 0 -4/8 -6/5 1353 ltaxmorale I(0) 0 -4/8 -7/11 1356 taxfair I(1) 0 -4/8 -7/7 1387 complexity I(1) 0 -4/8 -5/73 1355 lcp I(1) 0 -4/8 -8/1 1357 le I(0) 0 -4/8 -4/8 1365 lrh2 منبع : يافته هاي تحقيق با توجه به جدول بالا متغيرهاي رشد درآمد سرانه ، روحيه مالياتي، انصاف مالياتي و رشد حجم نقدينگي پايا در سطح صفر و مابقي پايا در سطح يک هستند.
جدول ٦: نتايج حاصل از برآورد مدل نهايي حجم اقتصاد سايه متغير تعريف شاخص ضريب آماره prob Z نتيجه نوع رابطه ltbimp بار ماليات بر واردات ٠/٣ ٥/٩٨ ٠ رد نميشود مثبت معنادار درآمد حاصل از منابع lni ٠/٣- ٤/٣- ٠ رد نميشود منفي معنادار طبيعي lun نرخ بيکاري ٠/٢ ٤/٦ ٠ رد نميشود مثبت معنادار rci رشد درآمد سرانه ٠/٠٧ ١/٤ ٠/١٥ رد بيمعنا ltaxmorale روحيه مالياتي ٠/٦ ١١/٦ ٠ رد نميشود مثبت معنادار taxfair انصاف مالياتي ٠/٠٤- ٠/٩- ٠/٤ رد بيمعنا complexity پيچيدگي مالياتي ٠/٠٠٠٠٢ ٠/٠٠ ١ رد بيمعنا lcp مخارج خانوار ٠/٩٧ ٩١/٦ ٠ رد نميشود مثبت معنادار le مصرف انرژي ٠/٩٤ ٦٠ ٠ رد نميشود مثبت معنادار lrh٢ رشد حجم نقدينگي ٠/٠٧ ٠/٥١ ٠/٦ رد بيمعنا (cov)e.