Abstract:
در منابع اصیل عرفان اسلامی حکایات بسیاری دیده میشود که بر طبق آنها یهودیان و مسیحیانی که با صوفیان مسلمان به هر دلیلی مرتبط شدهبودند، اسلام میآورند. این وجه از ارتباط صوفیان مسلمان با اهل کتاب، از دو جنبه قابل تحقیق است. وجه نخست، بررسی تصور و باورِ خودِ صوفیان مسلمان از علل و عوامل این پدیده است و وجه دیگر، تحقیق تاریخی با منابع و روشهای پژوهش تاریخی. در تحقیق حاضر به وجه نخست پرداختهایم. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که: از منظر متون اصیل تصوّف، علل و اسباب اسلام آوردن یهود و مسیحیان به دست صوفیان مسلمان کدامند؟ در راستای پاسخ به این پرسش با مراجعه به منابع اصیل تصوّف اسلامی حکایات مربوط به این تغییر آیین استخراج و با توجه به آنها علل و انگیزههای اسلام آوردن جهودان و ترسایان، طبقه بندی و تحلیل شد. بر مبنای این تحقیق اهمّ عوامل تغییر آیین اهل کتاب به دست صوفیان مسلمان و به باورِ ایشان موارد ذیلاند: 1.کرامات صوفیان مسلمان 2. تفوّق اخلاقی صوفیان مسلمان 3.اشارات و بشارات تورات و انجیل 4.فراست صوفیان مسلمان 5.لطف الهی به جهود و ترسای نومسلمان 6.برکت خدمت به خلق و حسن ظنّ به خداوند 7.برتری صوفی مسلمان در مناظره و مکابره.
Machine summary:
پرسشی که تحقیق حاضر بر مبنای آن شکل گرفته این است کـه از منظـر متـون اصـیل تصوف اسلامی، علل و اسباب اسلام آوردن یهـود و مسـیحیان بـه دسـت صـوفیان مسـلمان کدامند؟ به عبارت دیگر در این پژوهش در پی یافتن انگیزه ها و عوامل این نوع تغییر آیـین به باور عارفان و صوفیان مسلمان هستیم .
پرسش دیگری که در پی یافتن پاسخ آن بـوده ایـم این است که ترتیب و اولویت عوامل تغییر آیین اهل کتـاب بـه دسـت صـوفیان مسـلمان بـر مبنای متون مورد تحقیق چگونه است ؟ یعنی در باور صوفیان مسلمان که ایـن حکایـت هـا را روایت میکرده اند، کدام عوامل تأثیر بیشتری در اسلام آوردن اهل کتاب داشته اند؟ ١-٢-پیشینۀ تحقیق در آثـار اصــلی و مهمــی کــه بــه تـاریخ عرفــان و تصــوف اســلامی و تحقیــق در اصــول اندیشه های صوفیان مسلمان پرداخته اند، معمـولا در ضـمن بحـث از خاسـتگاه و منشـأ تصـوف اسلامی به بعضی همانندیهای آن با مکاتب عرفانی سایر ادیان و ملل به ویـژه آیـین مسـیحیت پرداخته شده است .
دکتر قاسم غنی در کتاب تاریخ تصوف در اسلام به سابقۀ نگـاه عرفـانی در دیانت مسیحی و یهودی و نیز حضور راهبان مسیحی در حدود مرزهای جهـان اسـلام و تمـاس بین صوفیان مسلمان با آنها اشاره کرده و نتیجه گرفته که «در کتب تذکره صـوفیان قـرون اول ، مکالمات و مفاوضات بسیاری که بین مسلمین متعبد و مرتاضین مسیحی پیش آمـده نقـل شـده که از مجموع آنها میتوان استنباط کردکه رفتار و گفتار رهبان در صوفیه قـرون اول کمـابیش موثر بوده است » (غنی ١٣٧٥: ٧١).