Abstract:
تـغییر کانال، فرسایش و رسـوبگذاری کـنارهای رودخانـهها فـرآیندهای طـبیعی رودخانههای آبرفتی هستند که باعث تخریب زمینهای کشاورزی اطراف و خسارت به تاسیسات انسانی اطراف رودخانه میشوند. در این پژوهش از روش BEHI (شاخص خطر فرسایش کنارهای) جهت ارزیابی رودخانه قرانقو چای از نظر الگو و اندازهگیری میزان فرسایش کنارهای و ناپایداری کنارهها استفاده شده است. برای انجام این کار بازهای از رودخانه انتخاب و 9 مقطع از این بازه مورد بررسی قرار گرفت. در این مدل از دادههای مرتبط با پارامترهای ارتفاع کرانه، ارتفاع دبی لبالبی، عمق ریشه، تراکم ریشه، زاویهی کناره، درصد محافظت کناره و ترکیبات و ساختار مواد کناره استفاده شده است. نتایج به دستآمده از مدل BEHI نشان میدهد که فرسایش کنارهای در هر دو کناره راست و چپ مقاطع عرضی وجود دارد به طوری که در کناره سمت راست رودخانه، میزان خطر فرسایش در تمامی مقاطع از متوسط تا خیلی زیاد است و فقط در یکی از مقاطع میزان خطر فرسایش خیلی کم بوده و همچنین در کنارههای چپ رودخانه در مقاطع مذکور میزان خطر فرسایش کناره از خیلی کم تا شدید برآورد شده است. علت بالا بودن ضریب خطر فرسایش در کناره سمت راست، پایین بودن میزان تراکم ریشه در ساحل راست و جنس سست مواد نسبت به ساحل چپ میتوان دانست
Machine summary:
تاکنون تحقیقات زیادی توسط محققان داخلی و خارجی در زمینه ی ناپایداری و فرسایش کرانه ی رودخانه و مدیریت حفاظت از کرانه ها انجام گرفته است از جمله : کوان و سوانسن ٢ (٢٠١٤) به پیش بینی فرسایش سالانه ی کرانه ی رودخانه با استفاده از شاخص خطر فرسایش کرانه ی (BEHI) و روش تنش برشی نزدیک کرانه ی (NBS) برای جنگل ملی سکوایا در کالیفرنیا پرداختند و در تحقیقی به منظور تجزیه و تحلیل و درک مکانیسم ها و نرخ فرسایش در جنگل های ملی سکویا برای مدیریت و تحلیل اثرات آتش سوزی و نقش این عامل در ایجاد فرسایش ، روشهای فوق را مورد استفاده قراردادند و نتایج به دست آمده از طریق روشهای BEHI و NBS با فرسایش واقعی کرانه در سالهای ٢٠٠٨ تا ٢٠١٢ مقایسه شد.
نتیجه گیری با توجه به دادهها و اطلاعات جمع آوری شده و نمونه گیریهای انجامگرفته ، مشخص شد فرسایش کنارهای از پدیدههای غالب و فعال در بازههای مورد مطالعه ی رودخانه ی قرانقوچای محسوب می شود، که در مقاطع مختلف آثار و پیامدهای گوناگونی چون تغییر الگوی رودخانه ، گسترش شعاع انحنا در قوسهای رودخانه و گسترش عرض رودخانه در مسیرهای مستقیم داشته است (حسین زاده و همکاران، ١٣٩٥)، که به تبع این پدیدهها در ایجاد خسارات به زمین ها و تأسیسات اطراف رودخانه شده و موجب ایجاد تغییرات متعدد در الگوی رودخانه ، تولید رسوب و انتقال آن به مخزن سد سهند می باشند، که در جهت جلوگیری از تحمیل خسارات و اثرات سوء بر منطقه نیازمند شناخت کلی از رفتار و جریان رودخانه وجود دارد که در نهایت با شناسایی مناطق مستعد برای این نوع از فرسایش و انجام تمهیدات و اقدامات کنترلی در سطح این منطقه می توان آثار و پیامدهای این پدیده را کاهش داده و یا به حداقل رساند.