Abstract:
این مقاله به چیستی روش تقیآلاین علی مقریزی (م ۸۴۵ ق) در گزینش و پالایش
دادههای تاریخی پاسخ میگوید و میکوشد با عرضه چارچوبی برای گزینش و روش
مورخان» به بررسی آثار وی بپردازد. با توجه به فراگیری روش حدیفی نزد مورخان
اسلامی سدههای پیش از مقریزی» روشن میشود که او نیز برای کشف روایت صحیح,
به بررسی آن در دو محور اساسی راوی و روایت میپرداخت و در گزینش روایتهاء به
گرایشهای راویان» ویژگیهای فردی و شخصیتی آنان توجه میکرد؛ زیرا این ویژگی
هاء مستعد آسیبرسانی به درستی روایتند. او در اعتبار روایتهاء ید اخبار واحدء مشهور و
شاذ اعتنا میکرد و میکوشید با پرداختن به بررسی سند روایت و شخصیت راویان و
محتوای آن» مواد شایستهای را در این زمینه فراهم آورد.
Machine summary:
توجه به این اصل که «نتیجه تابع اخس مقدمات است »، این سـؤال را بـه میان می آورد که محقق چه چیزهایی را میتواند در فرضیه بیاورد؟ آیـا هـر چیـزی کـه محقق آن را به دست میآورد، از مواد اولیه به شمار میرود یا او ناگزیر باید به گـزینش بپردازد؟ اگر محقق از گزینش در این باره نـاگزیر باشـد، چنـین گزینشـی چـه شـروطی دارد؟ چیزهایی که محقق آنها را با ابزارهای معین به دست میآورد، مواد خام به شـمار میروند و از همین روی، فنـونی بـرای گـزینش اطلاعـات و داده هـای تحقیـق عرضـه کرده اند.
با توجه به اهمیـت انکارناپـذیر معیار زمان در همه پژوهش های تـاریخی، ایـن معیـار در اسـتفاده از داده هـای تـاریخی به ویژه در بحث تراجم و رجـال و تـذکره ها و تعیـین دقیـق اسـامی افـراد و تشـخیص سال های تاریخی آنها از ولادت تا مرگ و تأثیر سیاسی و اجتماعی آنـان ، بـه ویژه مـؤثر است و بسیاری از مباحث بر همین پایه استوار میشوند.
بنابراین ، روش پالایش داده های تاریخی را با توجه به دو معیـار راوی و روایت میتوان دسته بندی کرد: سطح راوی الف ) شروط اخلاقی و اجتماعی بررسی اینکه مؤلف از تخصص در دانش تاریخ برخوردار بـوده اسـت ، از ملزومـات اصلی پالایش روایات به شمار میرود.
اهمیت جایگاه علمی راوی نزد او به اندازه ای بود که برای اثبـات یـا رد نظـری، بـه انواع روایت ها درباره اش توجه میکرد و از همه کتاب های حدیثی و روایی و سـیره در این زمینه بهره میبرد.