Abstract:
جنوب شبه جزیره عربستان(یمن) پیش از ظهور اسلام به سبب وجود تمدن های درخشانش شناخته شده است. از میان چهار تمدن مهم جنوب عربستان؛ معین، قتبان، سباء و حضرموت، سرزمین و تمدن قتبان بیش از همه ناشناخته و گمنام مانده است.این موضوع را می توان از لابه لای تحقیقات جدید راجع به عربستان پیش از اسلام به وضوح مشاهده کرد و تنها اندکی از مورخان جدید به آن پرداخته اند. عدم وجود منابع و اطلاعات قبل از کشفیات باستان شناسی اخیر دلیل این امر می تواند باشد، زیرا تنها با کشف آثار باستانی و پیدا شدن سنگ نوشته های قتبانی تا حدودی راز و رمز تمدن درخشان قتبان بر ما آشکار شده است. در این جستار تلاش شده با منابع اندکی که در دسترس بوده، به برخی عناصر و ویژگی های تمدن قتبان از جمله سرزمین و ملت قتبان، ساختار حکومت آن ها، اقتصاد و معیشت و آثار برجای مانده از تمدن قتبان، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
Machine summary:
عدم وجود منابع و اطلاعات قبل از کشفیات باستان شناسی اخیر دلیل این امر میتواند باشد، زیرا تنها با کشف آثار باستانی و پیدا شدن سنگ نوشتههای قتبانی تا حدودی راز و رمز تمدن درخشان قتبان بر ما آشکار شده است.
ظاهرا شهری مهم که مرکزیت وادی حریب بود به نام شهر حربت در این ناحیه اهمیت بسیاری داشته است و سکه های قتبانی در آنجا ضرب می شده اند.
(سمعانی، 1988: 4/ 450-451: الزبیدی، 1994: 2/ 304) به نظر جواد علی به دلیل آنکه در نوشته های قتبانی و حمیری به این پیوند و ارتباط اشاره نشده، احتمال دارد این امر ناشی از دوره ضعف قتبانی و ادغام و انحلال آنها در حکومت سبأ و ذی ریدان بوده باشد.
هم چنین بر اساس نوشته ای که در شهر کحلان پیدا شده و مربوط به روزگار شهر هلال بن ذراکرب (یا شاید شهر هلال یهقبض بن ذراکرب) است، همه ملت معین یا بخشی از آنها زیر فرمان این پادشاه قتبان بوده است.
ظاهرا این بازار شمر smr نام داشته و مرکز تجارت بین المللی بوده ، زیرا به تجار معینی و غیر قتبانی مقیم آنجا نیز اشاره شده است(beeston,1959,p2-16).
برخی از مسکوکات پیدا شده که به نظر می رسد مربوط به نواحی دیگری غیر از عربستان جنوبی اند و این مسأله حاکی از روابط تجاری گسترده با نقاط دیگر است(اسلام، چاپ دوم، ذیل واژه).
هم چنین خدایان کم اهمیت تری نیز وجود داشتند که به آنها در سنگ نوشته های قتبانی اشاره رفته است.