Abstract:
بازار در معماری و شهرسازی ایران جایگاه ویژهای داشته و قلب تپنده شهر و هسته اولیه شهر ایرانی است. در میان
بازارهای ایران بازار ارومیه با بیش از پنج هکتار مساحت اولیه (در اواخر دوره قاجار) پس از بازار تبریز ازجمله
بازارهای وسیع با الگوی ارگانیک بوده است. با شروع سده اخیر و با تحولات شهرسازی صورت گرفته در دوره
پهلوی اول دخل و تصرفات زیادی در این بازار صورت گرفته و بخشهایی از آن منفک شد. در سالهای اخیر سعی
شده است محدودههای منفک شده فوق در خط عرصه بازار تعریف شده و تحت حفاظت ضوابط محدوده اولیه بازار
قرار گیرند. این نوشتار در نظر دارد ضمن معرفی وضع موجود بازار ارومیه به ارائه گزارشی از دخل و تصرفات
صورت گرفته در خصوص خط محدوده بازار و اقدامات صورت گرفته در این زمینه بپردازد.
Machine summary:
هر قدر متون تاریخی تا قرن هشتم هجری دلالت بر آبادانی و رونق شهر ارومیه داشته اند ولی سفر نامه های متاخر ذکر شده بیانگر این واقعیت هستند که در دوره قاجار شهر ارومیه از رونق سابق برخوردار نبوده است.
محدوده ای از بازار ارومیه که در این تاریخ به ثبت رسیده است بزرگترین قسمت از قسمت های تفکیک شده بازار در دوره پهلوی اول بود و مشتمل برعرصه ای به مساحت 3 هکتار بوده که محصور در بین خیابان های امام(پهلوی), عسگرآبادی, منتظری و اقبال بوده و شامل حدود 1000 باب مغازه بوده است.
(تصویر شماره 10) سراهای مهدیزاده، نخجوانی ها و سروش : این سه سرای تاریخی در ضلع شمالی بازار ارومیه واقع بوده و متاسفانه دردهه های گذشته پس از خارج کردن محدوده آنها از عرصه بازار تخریب شده بودند.
از این بین حمام اتحادیه که در راسته غلام خان واقع بوده پس از خیابان کشی های دوره پهلوی اول از قسمت اصلی بازار منفک شده است .
با وجود مداخلات گسترده در شروع سده اخیر و شکافتن شاکله اصلی بازار توسط خیابان های دوره پهلوی اول ؛ در پروسه تعیین حریم سال 1394 توسط سازمان میراث فرهنگی کشور و بازگرداندن قسمت های عمده ای از بخش های منفک شده به عرصه بازار و الزام به تبعیت از ضوابط عرصه در این محدوده ها، موجبات حفاظت بیشتر از عرصه های گسسته شده را فراهم نموده است.