Abstract:
تبیین نحوه نگرش به وجود یکی از مهمترین مسائل فلسفه است. «مراتب هستی» بنا دارد تا گوشهای از این مسئله مهم را روشن کند. نگاه مشاء به وجود، نگاهی کثرتگرایانه و مبتنی بر تباین موجودات است. هستی، طبق این نگاه مجموعهای از موجودات خواهد بود که هیچ گونه اشتراکی با هم ندارند، لذا طرح مسئله مراتب هستی در این مکتب جایی ندارد. نظریهپردازان این مکتب، در این خصوص مراتب موجودات را به معنای اقسام و لایههای مختلف موجودات از قوی به ضعیف مطرح ساختهاند. علامه شمسالدین محمدبناحمد خفری، از بزرگ فلاسفه و متکلمین سده دهم هجری، وجود را دارای دو معنای تحقق و منشا انتزاع متحقق میداند که راه را برای نگرشی متفاوت با نگاه حکمت مشاء به هستی هموار کرده است. رساله وی تحت عنوان «مراتب وجود» این نگاه متفاوت را تبیین کرده است. ملاصدرا با طرح مبادی لازم در حکمت متعالیه، به خصوص تشکیک در وجود، نگرش به مسئله مراتب وجود را کامل کرده است.
Machine summary:
علامه شمسالدین محمدبناحمد خفری، از بزرگ فلاسفه و متکلمین سده دهم هجری، وجود را دارای دو معنای تحقق و منشأ انتزاع متحقق میداند که راه را برای نگرشی متفاوت با نگاه حکمت مشاء به هستی هموار کرده است.
مراتب موجودات، مراتب وجود، مراتب هستی، حکمت مشاء، حکمت متعالیه، علامه خفری بیان مسئله نگاه به وجود و تبیین آن، در زمره مهمترین و بنیادیترین مسائل فلسفه است که میبایست جای بحث از آن را در امور عامه قرار داد.
ملاصدرا در مهمترین کتاب فلسفی خویش از این بزرگمرد تحت عناوینی چون «بعض متأخری الفضلاء من نواحی الفارس» (صدرالدین شیرازی، 1360، ص47) «بعض المحققین من اهل فارس» (همو، 1368، ج6، ص37) یاد کرده و به آرای او اهتمام داشته که البته کمتر مورد توجه صاحبان قلم و اندیشه در عصر حاضر قرار گرفته است.
این نوشتار درصدد است که یکی از احکام وجود را در این سیر به خصوص با توجه به نگاه علامه خفری مورد بررسی قرار دهد و به پاسخ این پرسش بپردازد که: «سیر تحول نگرش مشاء تا متعالیه پیرامون مراتب هستی چگونه است؟» تبیین این مسئله را بایست زیربنای بحث از وحدت وجود دانست (مطهری، 1387، ج9، ص185).
نگاه وحدتگرایانه به مجموع موجودات در نگرش علامه خفری وجود حقیقی، که پیش از این با آن آشنا شدیم، به صورت واحد قابل تحلیل و تبیین است (همان، ج1، ص180).
نگرش علامه خفری از دانشمندان پیش از ملاصدرا، به هستی و مسئله مراتب آن با نگاه حکمت متعالیه نزدیکتر است.