Abstract:
الگوی تمدنی ترکیه، بهعنوان یکی از کشورهایی که در سالهای اخیر مورد توجه جریانهای لیبرال اسلامگرا قرار گرفته است، درخور توجه ویژه میباشد. این نوشتار، درپی آن است که با بررسی تحلیلی انتقادی، جریانهای اسلامگرای معاصر ترکیه، به دو الگوی تمدنی غالب در این کشور بپردازد و با نگاه توصیفی، به اصول اندیشه و آثار اجتماعی، هر یک از این دو الگو توجه نماید. هرچند در کشور ترکیه، دو الگوی اسلام سیاسی و اسلام اجتماعی تجربه شده است، اما الگوی اسلام اجتماعی، فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه حاکم گردیده و این الگو، نمونهای قابل توجه و مورد حمایت ارتش و نظام سیاسی ترکیه گردیده است. اما در عین حال، چالشهایی در این الگو دیده میشود که مانع نیل آن به تمدن اسلامی است. این نوشتار، با روش اسناد و انتقادی، ضمن بررسی ظرفیتهای الگوی مزبور، کاستیهای آن را که شامل ناسیونالیسم افراطی، خودبسندگی و انفعال در برابر تمدن غرب برای رسیدن به تمدن اسلامی است، مورد واکاوی قرار میدهد.
Machine summary:
آنچه در تاریخ معاصر ترکیه قابل مشاهده است، ظهور قدرتمند سه جریان لائیک، اسلام سکولار و اسلام سیاسی است که در چند دهة اخیر، اسلام سکولار بر سایر جریانهای مذکور، چیره و بهعنوان الگوی تمدن نوین اسلامی مطرح شده است.
البته اربکان هیچگاه، به دنبال انقلاب سیاسی نبود و تلاش میکرد در بستر فعالیتهای حزبی، به مطلوب خود برسد تا از یک سو، امکان فعالیت در حکومت لائیک ترکیه را به دست آورد و از سوی دیگر، چهرهای معتدل و میانهرو از اسلام به نمایش بگذارد (محمد، 1380، ص 125).
گولن موفق شد الگویی از اسلام ترکی کارآمد را پیش چشم مردم ترکیه نشان دهد که این الگو، از یک سو الگوی اربکانی را به شدت تضعیف کرد و از سوی دیگر، جذابیتهای انقلاب اسلامی را در میان مردم ترکیه کاهش داد.
<H2>چالشهای الگوی تمدنی گولن</H2> هرچند گولن، بهعنوان عالمی روشنفکر و خطیبی توانمند، در صحنه سیاسی و فرهنگی ترکیه و حتی جهان اسلام ظهور کرده و ببرهای آناتولی و کالونیستهای اسلامی را تربیت کرد و شرایط اقتصادی و فرهنگی کشور ترکیه را به وضعیت کنونی سوق داد، اما چالشهایی جدی در اندیشهها و افکار جنبش گولن دیده میشود که هیچگاه توان تأسیس تمدنی با عنوان تمدن اسلامی را نخواهد داشت.
برایناساس، امروزه کشور ترکیه برای ورود مسافران و گردشگران ویزا را لغو نموده تا از یک سو، به جذب حداکثری توریستها توجه کند و از این راه درآمد هنگفتی به دست آورد و از سوی دیگر، الگوی اسلام ترکی را مقابل چشم دیگر کشورها و بخصوص مسلمانان قرار دهد.