Abstract:
هویت در اصطلاح، شامل مجموعهای از خصوصیات جسمی، روانی و اجتماعی است که شخص را از دیگران متمایز میکند. از سوی دیگر، حج عبادتی بزرگ است که افزون بر آثار معنوی، در هویتبخشی به مسلمانان نیز تأثیر مهمی دارد. تأثیرگذاری حج بر هویت مسلمانان، عمدتاً از دو جنبه است؛ هویت دینی و هویت فرهنگی. در زمینة هویت دینی، حضور در مناسک حج، پرسشهای بنیادینی را برای افراد مطرح میکند و آنان را به پاسخ دادن یا یادآوری و توجه به پاسخهای آنها وامیدارد و از خواب غفلت بیدارشان میکند و بدین طریق، هویت دینی آنان را بازیابی و تثبیت میکند. همچنین انجامدادن مناسک حج، برخورداری از هویت اسلامی را به فردفرد زائران خانة خدا القا میکند و آنان را از غیر مسلمانان متمایز میسازد و بدین طریق، مسلمانان را از هویتی غیر از سایر مؤمنان به خداوند، برخوردار میکند. اما در زمینة هویت فرهنگی، مسلمانان با انجام دادن مناسک حج، مؤلفههای مهم هویت فرهنگی؛ از قبیل دین، زبان، تاریخ، و عامل روانشناختی را در وجود خود تحکیم و تثبیت میکنند و از این طریق هویت فرهنگی خود را تقویت مینمایند. تقویت هویت فرهنگی مسلمانان، تحکیم و گسترش هویت فرهنگی جامعة اسلامی را به دنبال میآورد.
Machine summary:
در زمینة هویت دینی، حضور در مناسک حج، پرسشهای بنیادینی را برای افراد مطرح میکند و آنان را به پاسخ دادن یا یادآوری و توجه به پاسخهای آنها وامیدارد و از خواب غفلت بیدارشان میکند و بدین طریق، هویت دینی آنان را بازیابی و تثبیت میکند.
اما در زمینة هویت فرهنگی، مسلمانان با انجام دادن مناسک حج، مؤلفههای مهم هویت فرهنگی؛ از قبیل دین، زبان، تاریخ، و عامل روانشناختی را در وجود خود تحکیم و تثبیت میکنند و از این طریق هویت فرهنگی خود را تقویت مینمایند.
سؤالی که در این رابطه مطرح میشود این است: آیا این عمل در زمینة هویتبخشی به مسلمانان هم نقش ایفا میکند؟ آیا با توجه به تأثیرگذاری زیارت خانة خدا در ابعاد مختلف زندگی مسلمانان، میتوان گفت که این عمل عبادی بزرگ، در هویتیابی مسلمانان نیز نقش دارد؟ بررسی این امر و چگونگی آن، موضوع نوشتار پیش روست.
برای آشکار شدن این کارکرد حج، در ادامه تأثیر مناسک حج در رشد و گسترش دو قسم از اقسام هویت؛ یعنی هویت دینیو هویت فرهنگی را بررسی میکنیم: الف) هویت دینی دین نقش مهمی در شکلگیری هویت انسانها ایفا میکند.
مناسک حج و زیارت خانة خدا با یادآوری پرسشهای بنیادینی که برای افراد مطرح است و پاسخی که به آن پرسشها میدهد، هویت دینی آنان را بازیابی و تثبیت میکند.
نتیجهگیری: آنچه میتوان در پایان این نوشتار مورد تأکید قرار داد، اهمیت هویت فردی و جمعی در گونههای دینی و فرهنگی آن، در مناسک حج است.