Abstract:
یکی از عوامل مهم اسیب پذیری سکونتگاههای روستایی در کشور در دهههای اخیر، مخاطرات طبیعی چون زلزله، بروز خشکسالیها ، سیلابها بوده است و موجب تخلیه روستاها و تخریب زیادی شده است. به نظر می رسد علل افزایش این بحرانها ناشی از عدم توجه به رویکردهای پایین به بالا، محلی، مشارکتی و دانش ها و تجربیات بومی مردمان در مدیریت بحرانها بوده است. در این راستا روستاهای بخش مرکزی شهرستان جیرفت در دهه-های اخیر با مخاطراتی همچون سیل و خشکسالی مواجه بوده اند که معیشت روستاییان را تحت تأثیر قرار داده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی ارزیابی دانش بومی روستاییان جهت کنترل مخاطرات طبیعی و کاهش آسیبپذیری روستاها انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری شامل سرپرستان خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان جیرفت است که از 12 روستای نمونه ، 261 خانوار با فرمول کوکران و به روش تصادفی ساده تعیین حجم و انتخاب شدند. دادههای بدست آمده از طریق عملیات میدانی (پرسشنامه) به کمک روشهای آماری تحت نرم افزار SPSS پردازش و تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که خطرات خشکسالی و سیل عمدهترین خطرات طبیعی از نظر مردم منطقه بوده است که در حد بالایی سبب آسیبپذیری روستاها شدهاست و میزان دانش مخاطره شناسی بومی و میزان تأثیرگذاری آن در محدوده مورد مطالعه، بالاتر از حد متوسط (3) ارزیابی گردید و میزان دانش بومی مردم با سن آنها رابطه معناداری مثبت داشته ولی با جنسیت و نوع شغل رابطه معناداری تایید نشد.
Machine summary:
نقش دانش بومي روستاييان در کاهش آسيب پذيري سکونتگاه هاي روستايي در برابر مخاطرات طبيعي (مطالعه موردي: بخش مرکزي شهرستان جيرفت ) خديجه بوزرجمهري - دانشيار، گروه جغرافيا، دانشگاه فردوسي مشهد، مشهد، ايران طاهره صادقلو - استاديار، گروه جغرافيا، دانشگاه فردوسي مشهد، مشهد، ايران مرتضي خواجه - دانش آموخته کارشناسي ارشد جغرافيا و برنامه ريري روستايي، گروه جغرافيا، دانشگاه فردوسي مشهد، ايران تاريخ دريافت : ٩٦/٠٣/٠٦ تاريخ پذيرش : ٩٧/٠٦/٢٠ چکيده يکي از عوامل مهم آسيب پذيري سکونتگاه هاي روستايي در کشور در دهه هاي اخير، مخاطرات طبيعي چون زلزله ، بروز خشکساليها، سيلاب ها بوده است و موجب تخليه روستاها و تخريب زيادي شده است .
بر اساس موارد مطرح شده در بيان مساله تحقيق ، اين پژوهش در پي پاسخگويي به پرسش هاي زير انجام گرفته است : ١- روستاييان منطقه از چه ميزان دانش و تجربيات بومي جهت مقابله و کنترل مخاطرات طبيعي برخوردارند؟ و آيا بين ويژگي هاي فردي آنان و ميزان مخاطره شناسي بومي رابطه اي وجود دارد؟ ٢- مهمترين آسيب هاي مخاطرات طبيعي از ابعاد گوناگون اقتصادي، اجتماعي و محيطي از نظر روستاييان چه بوده است ؟ مباني نظري تحقيق با توجه به مطالب فوق بلايا يا مخاطرات طبيعي رخدادهاي غيرمترقبه طبيعي است که وقوع آنها آني و دفعتا بوده و بسته به شدت آن ميتواند موجبات تخريب محيط زيست طبيعي و مصنوع را فراهم آورد (مومني، ١٣٨٩).