Abstract:
فرخی سیستانی یکی از نخستین شاعران زبان فارسی است که تغزلهای او بهطور گسترده سرشار از کلام عاطفی است. در این مقاله که به شیوۀ سندکاوی نوشته شده، مؤلفههای زبان غنایی در تغزلهای این شاعر توصیف و تحلیل شده است. ساخت نحویساده، زمینۀ رواییبرخی تغزلها، کاربرد مَثَلو نداشتن ارجاعِ برونمتنی پیچیده، به زبانی ساده انجامیده که گوینده با آن، عواطف و احساسات خود را بهروشنی به مخاطب منتقل کرده است. ازسوی دیگر گوینده با جهتدادن پیام به سمت خود، کارکردی عاطفی به زبان میدهد و این ویژگی را با نوعی روایت غنایی و تکگویی درونی، پررنگتر جلوه داده است. شاعر همچنین در متن تغزلهای خود از انواع برجستهسازی زبانی استفاده کرده و آن را در خدمت زبان غنایی درآورده است. از این بین تشخیص،حالات عاطفی گوینده را بیشتر نشان داده است. شاعر همچنین با توازنهای گوناگون (نحوی، واژگانی و هجایی) موسیقی زبان متن را تقویت کرده است؛ این موسیقی زبانی که با لحن و درونمایۀ متن هماهنگ است به تمامیت اثر ادبی و وحدت تأثیر آن انجامیده است. هماهنگی زبانی و محتوایی این تغزلها بیانگر این است که شاعر در ابراز احساسات خود بسیار صمیمی است.
Machine summary:
این شاعر یک حس عاطفی و اولیة انسانی را در تغزلهای خود مطرح کرده و آن را به سادهترین روش زبانی با مخاطب در میان گذاشته است؛ بنابراین سادگی زبانیکی از مؤلفههایمهم زبان غنایی در شعر اوست.
با تأمل در تغزلهای فرخی این نکته آشکار میشود که او با هنجارگریزیهای متنوع، کارکرد شعری زبان خود را برجسته کرده؛ اما با توانمندی خاصی، ساخت نحوی شعر خود را بسیار ساده و روان نگاه داشته است: دلم مهربان گشت بر مهربانی; ; کشی دلکشی خوش لبی خوش زبانی نگاری چو در چشم خرم بهاری; ; نگاری چو در گوش خوش داستانی به بالای بررسته چون زادسروی; ; به روی دلافروز چون بوستانی چو با من سخن گوید و خوش بخندد; ; تو گویی بخندد همی گلستانی (فرخی، 1388: 382) چنانکه گفتیم شاعر از یکسو انواع مختلف قاعدهافزایی (Extra regularity) ـ توازن (parallelism) واژگانی در بیت اول، توازن نحوی در مصراعهای بیت دوم و سوم و توازن آوایی در هر سه بیت ـ و ازسوی دیگر انواع مختلف هنجارگریزی (Deviation) (تشبیه، استعاره و ...
با مرور تغزلهای فرخی آشکار است که او احساسات شخصی خود را در این اشعار بازتاب داده است؛ بنابراین نمود متعدد زبان عاطفی در تغزلهای این شاعر دیده میشود: کارکرد عاطفی زبان ازنظر یاکوبسن (Roman Jakobson) در یک ارتباط کلامی (Verbal Communication)اگر جهتگیری پیام (Massage) به سمت گوینده (Addrossor)باشد، زبان آنگاه کارکردی عاطفی (Emotive function) مییابد (یاکوبسن، 1381: 77).
بررسی ساختار زبان تغزلات فرخی بیانگر این مطلب است که شاعر بهخوبی احساسات شخصی خود را در زبان متن نشان داده است؛ بنابراین تغزلهای او ازنظر انواع ادبی غنایی است.