Abstract:
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای نیازهای بنیادی روانشناختی بین سبکهای تعامل معلم و خلاقیت دانش آموزان می باشد. روش پژوهش، همبستگی از نوع تحلیل مسیر می باشد. جامعه آماری پژوهش، شامل دانش آموزان دختر پایه ی ششم دبستان منطقه یک شهر تهران بوده که نمونه ای به تعداد 250 نفر دانش آموز به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. دانش آموزان به پرسشنامه های خلاقیت عابدی(۱363)، نیازهای بنیادی روانشناختی دسی و ریان(2000) و سبکهای تعامل معلم و دانش آموز وبلز(1993) پاسخ دادند. قابلیت اطمینان هر یک از پرسشنامه ها از روش آلفای کرونباخ و روایی پرسشنامه ها به کمک تحلیل عاملی در حد مطلوب گزارش شده است. یافته های حاصل از تحلیل مسیر که توسط نرم افزار لیزرل انجام شد، نشان داد که از میان سبکهای تعامل معلم، 4 مدل از برازش خوبی برخوردار بود که از میان آنها رابطه میان دو سبک قدرت و رهبری معلم و عدم اطمینان معلم با واسطه گری نیازهای روانشناختی دانش آموزان با خلاقیت، منفی و معنادار است و رابطه دو سبک درک و فهم و مسئولیت و آزادی با واسطه گری مؤلفههای نیازهای روانشناختی با خلاقیت مثبت و معنادار است. نتایج حاکی از آن بود که نیازهای بنیادی روانشناختی متغیر واسطه ای مناسب بین سبک های قدرت و رهبری معلم، عدم اطمینان معلم، درک و فهم و مسئولیت و آزادی از میان سبکهای هشت گانه تعامل معلم با خلاقیت دانش آموزان محسوب می شوند.
psychological needs in the relationship between teacher interaction and students’
creativity. This study is a path analysis correlational research. The sample of the
research included 250 students selected randomly. The participates answered
Abedi’s creativity questionnaire (1984), Deci and Ryan's Basic Psychological Needs
questionnaire (2000) and the Questionnaire on Teacher Interaction (QTI) (Wubbels,
1993) . Reliability (calculated by cronbach alpha) and validity (calculated by factor
analysis) of every questionnaire were obtained. The Results showed that four of
eight Teacher Interaction’s types had good fitness. The relationship between leading
and uncertain types and creativity with the mediating role of the satisfaction of basic
psychological needs was positive and significant and the relationship between
understanding and responsibility/freedom types and creativity with the mediating
effect of the satisfaction of basic psychological needs was negative and significant.
The Results indicated that the satisfaction of basic psychological needs is a
mediating variable in the relationship between leading, uncertain, understanding and
responsibility/freedom types of teacher interaction and students’ creativity.
Machine summary:
نتـایج حـاکی از آن بـود کـه نیازهـای بنیـادی روان شناختی متغیر واسطه ای مناسب بین سـبک هـای قـدرت و رهبـری معلـم ، عـدم اطمینان معلم ، درک و فهم و مسئولیت و آزادی از میان سبک های هشـت گانـه تعامـل معلم با خلاقیت دانش آموزان محسوب می شوند.
حال پرسشی که به صورت جدی مطرح می شود، این است که آیا می توان مدلی علـی را پیشنهاد کرد که در ترکیب عوامل محیطی و انگیزشی فـردی ، سـبک هـای تعـاملی از طریـق تأثیرگذاری بر ارضای نیازهای روان شناختی پایه ، بـر خلاقیـت اثـر بگذارنـد؟ از سـوی دیگـر، بررسی پیشینۀ پژوهش نشان داده که مدل های بسیاری در زمینۀ خلاقیت دیـده شـده ، امـا مـدل علی که بتواند تأثیر سبک های تعامل را بر خلاقیـت بـا واسـطه گـری ارضـای نیازهـای بنیـادی 1.
جدول ٢: ضرایب همبستگی مرتبۀ صفر متغیرهای پژوهش (رجوع شود به تصویر صفحه) همان طور که ملاحظه می شود از بین متغیرهای بـرون زا، رابطـۀ بـین سـبک هـای تعامـل عـدم اطمینان و رهبری با متغیر درون زای خلاقیت منفی و معنادار است ، ولی رابطۀ بـین سـبک هـای تعامل درک و فهم و مسئولیت و آزادی با خلاقیت مثبت و معنـادار اسـت .
(رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار١: برآورد ضرایب اثرات مستقیم مدل سبک قدرت و رهبری طبق داده های نمودار١، اثر مستقیم خودمختاری بر خلاقیـت (٠/٢١) و شایسـتگی بـر خلاقیـت (٠/١٠) و وابستگی بر خلاقیت (٠/٠٩) معنادار است و همان طور که ملاحظـه مـی شـود، متغیـر خودمختاری ، نسبت به دو متغیر دیگر، اثر مستقیم بیشـتری بـر روی خلاقیـت دارد.
بحث و نتیجه گیری این پژوهش نقش واسطه ای نیازهای بنیادی روان شـناختی را میـان سـبک هـای تعامـل معلـم و خلاقیت دانش آموزان بررسی کرده است .