Abstract:
گفتار پیش رو، نتیجۀ پژوهش کتابخانهای است که به منظور ارتقای کیفیت متون بازنویسیشده از آثار حماسی با تأکید بر مشخّصههای رشد ادراکی، عاطفی و اجتماعی برای کودک و نوجوان صورت گرفته است. برای دستیابی به این هدف، در گام نخست مبانی نظری بازنویسی آثار حماسی ادبیات کودک و نوجوان ارائه و تاریخچۀ مختصری از آثار بازنویسی شده در عرصۀ ملّی با تأکید بر شاهنامه فردوسی بررسی شده است. سپس مشخّصههای رشد کودک در سنین مختلف طبقهبندی شده و براساس آن قواعد عمومی و تخصصی بازنویسی آثار کهن حماسی ارزیابی شده است. بر مبنای این ارزیابی، شاخصهای مطلوب داستان گزینی و بازنویسی آثار حماسی سازگار با قابلیتهای ذهنی و توانمندیهای مختلف ادراکی مخاطبان کودک و نوجوان در سنین مختلف جمعبندی و پیشنهاد شده است. در پایان، نمونههایی از این شاخصهای مطلوب در مقایسه با بازنویسی های ناکارآمد از داستانهای شاهنامه فردوسی به منظور ارائه مصداقهای کاربردی آورده شده است. پژوهش حاضر شیوهای علمی برای ارائه شاخصهای مطلوب و انتخاب داستان هایمناسب در سایر انواع ادبی نیز هست.
Machine summary:
گسست شدید فرهنگی پس از سلطه شاهنامه فردوسی (قرن چهارم )، اعراب ، پندهای عنصرالمعالی (قرن به رسمیت شناخته شدن دوران کودکی پنجم )، قابوس نامه ، کلیله و دمنه تأثیر عمیق شاهنامه حکیم ابوالقاسم (قرن ششم )، منطق الطیر عطار، از سال ٣٠ قمری ظهور فردوسی در قرن چهارم با هدف بازسازی مثنوی مولوی، مرزبان نامه رستم اسلام تا (٦٥١ میلادی) هویت ملی ایرانی و بهره گیری نامستقیم بن شروین (قرن هفتم )، گلستان تا سال ١٣٢٤ مشروطیت کودکان از آن سعدی، موش و گربه عبید زاکانی قمری کلیله و دمنه (قرن هشتم )، سمک عیار، حسین مرزبان نامه و گلستان آثار قرن هفتم بعد از کرد شبستری، رموز حمزه ، حملۀ مغول مثنوی الاطفال محمود مفتاح قرن هشتم ، نابسامانی های اجتماعی و اثر الملک ، همچنین ترجمه های منتقدانه موش و گربه عبید داستان های عربی و انگلیسی به قرن نهم تا سیزدهم ، تحولات گوناگون فارسی اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران با ویژگیهای فرقه گرایی مذهبی دوران صفوی و محتوای مذهبی تأسیس مدرسه دارالفنون توسط امیرکبیر و گسترش صنعت چاپ جنبش مشروطیت مؤثر در ادبیات فارسی و راه گشای ادبیات کودک گسترش آموزش همگانی و تأسیس مدارس اخلاق اساسی برای کودکان شیخ سال ١٣٠٠ نقطۀعطف تاریخ ادبیات کودک محمدعلی تهرانی (کاتوزیان )، ایران (توسط باغچه بان ) شعرهایی از یحیا دولت آبادی، اولین گردآورندگان ادبیات کودکان ، صادق ایرج میرزا، عشقی، ملک الشعرای عصر نوین از مشروطیت تا هدایت و صبحی مهتدی بهار و نیما یوشیج ، احمد (سفینه ادبیات دهه ٣٠ شمسی از سال ١٣٢٠ تخصیص صفحه مخصوص طالبی) عبدالرحیم تبریزی کودک کودکان در اکثر روزنامه ها معروف به طالب زاده یا طالبوف ، انتشار مجله سپید فردا در سال ١٣٣٢ انتشار اولین کتاب های تصویری مخصوص کودک و نوجوان نظیر کدوی قلقله زن ، نرگس و فعالیت انتشارات مطرح در حوزۀ کودک عروسک مو طلایی نظیر نور جهان ، فرانکلین و نشر کتاب (نام کنونی علمی فرهنگی) چرخش بنیانی در کتاب های درسی، روش احسان یارشاطر (داستان های تدریس و سن مطالعه شاهنامه و داستان های ایران تأسیس شورای کتاب در سال ١٣٤١ باستان )، مهدی آذریزدی تأسیس کانون پرورش فکری کودکان و (قصه های خوب برای بچه های عصر نوجوانان در سال ١٣٤٤ خوب )، زهرا خانلری (افسانه درخشان از دهه ٤٠ تهیۀ نمایش نامه و ایجاد تئاتر و فیلم خاص سیمرغ )، مهرداد بهار ادبیات شمسی به بعد اطفال (جمشیدشاه )، صمد بهرنگی کودک گرایش به ادبیات واقع گرایی و شعر نو (ماهی سیاه کوچولو)، هوشنگ اعطای جایزۀ بین المللی اندرسون به فرشید مرادی کرمانی (قصه های مجید)، مثقالی احمدرضا احمدی (من خرگوش راه اندازی رشته ادبیات کودکان در دانش گاه سفیدم را در بهار یافتم )، تهران در سال ٥٦ بعد از انقلاب و توقف هشت ساله به علت جنگ ، رشد کمی و کیفی آثار تدوین فرهنگ نامه کتاب کودک (با مدیریت شورای کتاب کودک) از جدول (١) ملاحظه میگردد که مقولۀ بازنویسی آثار حماسی بویژه شاهنامه فردوسی جایگاه انکارناپذیری را در سیر تحول ادبیات کودک و نوجوان در ایران دارد.