Abstract:
اعتقاد به معراج نبی مکرم اسلام از امور محل وفاق در بین مسلمانان است و اصل آن ریشه قرآنی دارد. در آن شب اسرارآمیز پیامبر با اراده الاهی در عوالم هستی سیر کرد و حقایقی از عالم برین، و درجات بهشتی و درکات جهنمی تعدادی از افراد امتش را ملاحظه کرد و پس از دیدار با تعدادی از انبیای سلف از سفر بازگشت. واگویی حقایق مشاهدهشده با واکنش سلبی و منفی قریش مواجه شد. فصل مشترک تمام اندیشمندان اسلامی در وقوع معراج، ادراکات ویژه پیامبر در آن شب رازآلود است. در توجیه و تفسیر نحوه و کیفیت وقوع معراج بین اندیشمندان اسلامی اختلاف وجود دارد. تعدادی این سفر خاص را جسمانی و تعدادی روحانی میدانند. رویکرد تفسیر روحانی معراج به چند زیرشاخه تقسیم میشود: وقوع در خواب، با فکر و عقل و سیر روحانی در بیداری که مرز مشخصی با حالت خواب و سیر فکری دارد. رویکرد خاص تعدادی از عرفا هرچند قابل اندراج در تفسیر روحانی است ولی به دلیل مهندسی کلام ویژه و استفاده از ادبیات نمادین به عنوان قسم جدایی در این مقاله دستهبندی شده است. هر کدام از تفاسیر پنجگانه وجوه ترجیح و ابهاماتی دارد. در این پژوهش تلاش شد با رویکرد انتقادی، تفسیر برتر معین شود. این به معنای بطلان کامل همه نظرات غیرمختار نیست.
Machine summary:
١. تقریر نظر مشهور: جسمانیبودن معراج اغلب مفسران و متکلمان معراج را جسمانی و در حالت بیداری می دانند که با همراهی برخی فرشتگان مقرب و مرکب خاص با تشریفات ویژه صورت گرفته و پیامبرص در دو مرحله از بیت الحرام به بیت المقدس و سپس از آنجا به آسمان ها و ملکوت به صورت عمودی صعود کرده و حقایق و اسراری را از عوالم خلقت ، مراتب هستی و عالم آخرت مشاهده کرده است .
طنطاوی، ضمن برشمردن نظریه های دانشمندان اسلامی، توجیه برخی از آنان درباره وقوع معراج در خواب و این را که رؤیای انبیا وحی است و اسراء (سیر شبانه از مکه به مسجدالاقصی با جسم و روح ) و معراج (صعود از بیت المقدس به آسمان ) با روح بدون جسم انجام شده است ، نمی پذیرد و معتقد است ظاهر قرآن دلالت بر این می کند که معراج در بیداری و با روح و جسم انجام شده است .
آلوسی در جمع بین نظریه های متفاوت از مازری در شرح مسلم نظر چهارمی مطرح می کند که اسراء با جسم و در بیداری تا بیت المقدس بوده و سپس با روح شریفش به عوالم بالا عروج کرده است .
قرطبی ضمن تأکید بر اختلاف در ماهیت معراج در بین سلف می نویسد: آنان که به معراج روحانی معتقد بودند و تصریح می کردند که روح از بدن و خوابگاه خود جدا نشد و می گفتند که سیر در رؤیا انجام شد و در آن حقایق را مشاهده کرد و رؤیای انبیا حق است ، این نظریه ای است که عایشه و معاویه به آن تمایل دارند.