Abstract:
گاستون باشلار، فیلسوف، معرفتشناس و ادیب فرانسوی، ازجمله افرادی است که به مبحث تخیّل و آنچه آن را شکل میدهد، میپردازد. از نظر او، عناصر چهارگانه در آفرینش تصاویر ادبی نقشی مهم دارند. این عناصر بهطور ناخودآگاه به ذهن شاعران بازمیتابند و هنگام خیالپردازی، آنها نقش اساسی در خلق تصاویر ایفا میکنند. آتش از عناصری است که باشلار بهطور ویژه آن را پدیدارشناسی میکند و معتقد است هر کلام شاعرانهای، آتشی در سینه دارد و همه تصاویر ادبی، به عنصر آتش نیازمندند. او به دو وجه خیر و شرّ آتش و خاصیت تطهیرکنندگی و ویرانگری آن میپردازد. همچنین به وجود چهار عقده در پیوند با آتش معتقد است؛ چهار عقده که فرویدوار نام آنها را از اسطورهها و ادبا وام گرفته است. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اندیشههای باشلار، به خوانش و تحلیل اشعار مهدی اخوان ثالث بپردازد و آتش و مفاهیم مرتبط با آن را در تصاویر و تعابیر شعری او بررسی کند.
Machine summary:
اين پژوهش در نظر دارد با روش توصيفي ـ تحليلي و با تکيه بر انديشه هاي باشلار، به خوانش و تحليل اشعار مهدي اخوان ثالث بپردازد و آتش و مفاهيم مرتبط با آن را در تصاوير و تعابير شعري او بررسي کند.
به اين ترتيب که پس از خوانش اشعار، کليۀ نمونه هاي مربوط به آن استخراج و بررسي و در هر مبحثي چند شاهد مثال تحليل شده است ؛ با اين پيش فرض که آتش و مفاهيم مربوط به آن ، بسامد بالايي در اشعار اخوان دارند و شاعر در آفرينش تصاوير و تعابير شعري خود، از اين عنصر، بهرة وافر ميبرد.
هدف اين تحقيق ، خوانش اشعار اخوان ثالث و پديدارشناسي تصاوير آتش در شعر او با تکيه بر نظريات گاستون باشلار است ؛ تصاوير و تعابيري که عنصر آتش در برون داد و خلق آن ها نقش اساسي دارد.
در اين باره ميتوان به ارتباط مستقيم آتش و عشق اشاره کرد که در تصاوير بسياري از شاعران فارسيزبان وجود دارد و از برجسته ترين و پربسامدترين تشبيه هاست : آتش عشق است کاندر ني فتاد جوشش عشق است کاندر مي فتاد (مولوي، ١٣٩٣: ٩٥) باشلار در نظريات خود، آتش را در وجوه متعددي مينماياند؛ ازجمله اجاق ، نور، روشني، هيزم ، خورشيد، شمع ، شراب ، رعد، تندر، برق ، کوره و...
حتي نام يکي از مجموعه هاي او دوزخ اما سرد است که تصويري پارادوکسيکال به دست ميدهد و اين خود نمونۀ روشني است براي نظر باشلار دربارة کاربرد آتش با عنصر متضادش آب .