Abstract:
یکی از مکتبهای فکری تحت تأثیر سلفیگری در شبه قاره هند، «مکتب دیوبندی» است. مکتب فقهی دیوبندیه، در قرن نوزدهم با الهام از اندیشههای شاه ولیالله دهلوی براساس مشی ضد استعماری و با تکیه بر «جهادگرایی» در برابر کفار، به مبارزه با استعمار بریتانیا در هندوستان پرداخت؛ از اینرو، توانست به تدریج نهضتی اسلامی در شبه قاره هند پدید آورد که با نشر و گسترش اندیشههای دینی و سیاسی و از طریق مکاتب دارالعلوم در پیدایش گروههای افراطی، نظیر طالبان تأثیرگذار باشد. این پژوهش با مفروض گرفتن این نکته که آیین «دیوبندی»، یکی از مهمترین جریانهای بنیادگرای اسلامی در شبه قاره هند محسوب میشود و عمدهترین تأثیر مذهبی و ایدئولوژیکی را بر طالبان داشته است - چنانکه تعلیمات مذهبی بزرگان طالبان در مدارس دیوبندی گواهی بر این ادعاست- به بررسی ریشههای فکری و ایدئولوژیکی جنبش طالبان با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی و به روش پژوهش توصیفی و تحلیلی میپردازد.
Machine summary:
نقش مدارس مذهبی دیوبندیه در شکلگیری افراطگرایی دینی (مطالعه موردی؛ مبانی فکری جنبش طالبان) عباس ابوطالبي 1 ابوالفضل شكوري 2 چکیده یکی از مکتبهای فکری تحت تأثیر سلفیگری در شبه قاره هند، «مکتب دیوبندی» است.
مکتب فقهی دیوبندیه، در قرن نوزدهم با الهام از اندیشههای شاه ولیالله دهلوی براساس مشی ضد استعماری و با تکیه بر «جهادگرایی» در برابر کفار، به مبارزه با استعمار بریتانیا در هندوستان پرداخت؛ از اینرو، توانست به تدریج نهضتی اسلامی در شبه قاره هند پدید آورد که با نشر و گسترش اندیشههای دینی و سیاسی و از طریق مکاتب دارالعلوم در پیدایش گروههای افراطی، نظیر طالبان تأثیرگذار باشد.
طالبان، شامل طلاب علوم دینی مناطق جنوب افغانستان که اغلب از نژاد پشتون هستند، اندیشه سلفیگری تکفیری را در مدارس مذهبی دیوبندی آموخته و با تأثیرپذیری از مبانی فکری افراطی اهل حدیث «وهابیت» از مکتب فقهی امام ابوحنیفه دست کشیده و علیه تصوف و حنفیت وارد جنگ شده و زیارتگاهها و قبور مردان صالح و مقدس آنها را ویران کردند(الیویه روآ، 95:1390).
نام نهضت دیوبندیه از شهر دیوبند از شهرهای کهن هند، واقع در شمال شرقی دهلی گرفته شده و شهرت آن عمدتاً به دلیل مدرسه دینی یا حوزه علمیه بسیار تأثیرگذار آن با نام «دارالعلوم دیوبند» است، که جایگاه برجستهای در تاریخ تفکر اسلامی شبهقاره هند دارد و همواره طلیعهدار دیانت رسمی اسلام در هندوستان بوده است.
تعیین ملا عمر به عنوان خلیفه اسلامی از طریق شورای اهل و عقد، که بنابر ادعای رهبران طالبان از درایت سیاسی لازم و کافی برای رهبری جامعه اسلامی در جهان امروز برخورداراست، نشانگر تأثیرپذیری آنان از بانی اندیشه مکتب دیوبندیه است.