Abstract:
سالهای نخستین سدة نوزدهم میلادی سرآغاز تحولات بنیادین در ایران بود. جنگهای ایران و روس، ایرانیان را به فکر تحولخواهی انداخت. دورة طولانی سلطنت ناصرالدین شاه (1264-1313ق) و شرایط حاکم بر ایران عصر ناصری باعث شکلگیری کانونهایی از ایرانیان در خارج از مرزها شد. استانبول از مهمترین نقاط شکلگیری چنین جمعیتهایی بود. روزنامة اختر چاپ استانبول، نشر عقاید و آرای تحولخواهانة این دسته از ایرانیان را به داخل ایران برعهده داشت. گردانندگان اختر در دو سطح به زمینهسازی برای نهادینهکردن نهاد مجلس اقدام میکردند: نخست، با طرح مفاهیم فکری همانند علم، آزادی و قانون، قصد تأثیرگذاری بر زمینة فکری و باوری خواننده را داشتند و در مرحلة بعد، با معرفی نهاد مجلس و عنوان مصادیق آن در کشورهای مشروطه، موجب آشنایی با این ساختار و تقویّت باور لزوم مشارکت در ادارة امور کشور میشدند. گردانندگان اختر تلاش داشتند با این شیوه باور به مشارکت مردم را در ادارة کشور تقویّت و زمینة تغییر را برای رسیدن به این هدف فراهم کنند. برایناساس، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی اجمالی رویکرد اختر در ساختارسازی مدنی، به دیدگاه این روزنامه دربارة نهاد مدنی مجلس و زمینهسازیهای آن برای رسیدن به این هدف بپردازد.
Machine summary:
گردانندگان اختر در دو سطح به زمینه سازی برای نهادینه کردن نهاد مجلس اقدام میکردند: نخست ، با طرح مفاهیم فکری همانند علم ، آزادی و قانون ، قصد تأثیرگذاری بر زمینۀ فکری و باوری خواننده را داشتند و در مرحلۀ بعد، با معرفی نهاد مجلس و عنوان مصادیق آن در کشورهای مشروطه ، موجب آشنایی با این ساختار و تقویت باور لزوم مشارکت در ادارٔە امور کشور میشدند.
همچنین پژوهش ها و مقالاتی به صورت تخصصیتر وجوهی از محتوای روزنامۀ اختر را بررسی کرده اند؛ مقالاتی همانند «نقش دولت و مردم در اقتصاد از نگاه اختر» (١٣٨٠) نوشتۀ عبدالمهدی رجایی، «رویکرد انتقادی روزنامۀ اختر به وضعیت زنان جامعۀ ایران عصر ناصری» )١٣٩١) نوشتۀ جلیل پورحسن دارابی و «اندیشۀ آزادی و اقسام آن از دیدگاه روزنامۀ اختر» (١٣٩٣) نوشته مهدی رفعتیپناه ازجمله پژوهش هایی هستند که هرکدام به بررسی یکی از موضوعات موردتوجه روزنامۀ اختر پرداخته اند، اما مقالۀ پیش رو متفاوت از پژوهش های ذکرشده تلاش دارد تا به این پرسش اصلی جواب دهد که شیؤە اختر در نهادینه کردن نهاد مجلس در ایران عصر ناصری چگونه بوده است ؟ فرض پژوهش بر این است که روزنامۀ اختر تلاش داشت با تغییر در نظام باورها و نگرش خوانندگان و آشناکردن آنها با مفاهیم مدرن و نهادهای مشارکتی، به لزوم وجود نهاد مجلس و نهادینه کردن آن در ایران بپردازد.
براساس دریافت های مقالۀ حاضر، روش اختر در نهادینه کردن و ساختارسازی نهاد مجلس ، مبتنی بر تغییر نگرش خوانندگان و ایجاد باور به لزوم تأسیس مجلس برای رسیدن به ترقی و مسئولیت پذیرکردن قدرت و فراهم سازی زمینۀ مشارکت مدنی جامعه بود.