Abstract:
مهریه در فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران احکام ویژهای همچون نصفشدن مهر در صورت وقوع طلاق قبل از مواقعه و حق امتناع زوجه از تمکین تا پرداخت مهریه دارد. حال این سوال جدی وجود دارد که آیا زوجین میتوانند با تراضی یکدیگر پس از قرارداد نکاح بر میزان مهرالمسمی بیفزایند، به گونهای که نسبت به مقدار افزوده شده نیز احکام مهر اجرا گردد؟ این پژوهش با روشی توصیفی ـ تحلیلی، مسئله یادشده را در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران بررسی نموده است. نتیجه حاصل از پژوهش نشان میدهد در فقه اسلامی در این باره اختلاف وجود دارد. حنبلیان و برخی از حنفیان بر مقدار افزودهشده، احکام مهر را جاری میدانند. در نظر منتسب به مالک بن انس ضمن پذیرش افزایش مهر، برخی از احکام مربوط به مهر بر آن جاری دانسته نشده است. فقیهان امامی و شافعی بر مقدار افزودهشده عنوان مهر را صادق نمیدانند. با بررسی ادله، عدم اجرای احکام مهر بر مقدار زیادشده اقوی به نظر میرسد. در حقوق ایران نیز در این زمینه اختلاف وجود دارد. برای پذیرش توافق در خصوص افزایش مهرالمسمی و جاری شدن احکام مهرالمسمی بر میزان افزوده شده به ادلهای چون اصل آزادی و صحت قراردادها، قاعده تسلیط، رکن نبودن مهریه در نکاح دائم، آیه 24 سوره مبارکه نساء، جواز کاستن مهرالمسمی و پذیرش محاسبه مهریههای وجه نقد به نرخ روز استناد شده است. لیکن در این پژوهش با بررسی ادله یادشده، توانایی اثباتی و نیز دلالت آنها بر جاری شدن احکام مهرالمسمی بر مقدار افزودهشده، رد شده است. در عین حال بر این نکته تاکید شده که با توجه به اینکه نکاح جزو احوال شخصیه است، بر اساس اصول 12 و 13 قانون اساسی، اقلیتهای مذهبی و دینی در پیروی از احکام مذهب و دین خویش آزادند.
Machine summary:
حال این سؤال جدی وجود دارد که آیا زوجین میتوانند با تراضی یکدیگر پس از قرارداد نکاح بر میزان مهرالمسمی بیفزایند، به گونهای که نسبت به مقدار افزوده شده نیز احکام مهر اجرا گردد؟ این پژوهش با روشی توصیفی ـ تحلیلی، مسئله یادشده را در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران بررسی نموده است.
»"/> مهمترین دلیلی که توسط معتقدان به مذهب حنبلی (ابنقدامه، 1388ق، 7/266؛ مقدسی، بیتا، 8/22) و نیز حنفی (جصاص، 1415ق، 2/196) در مورد امکان افزایش مهر پس از عقد نکاح مطرح شده است، آیه 24 سوره مبارکه نساء است.
بر این اساس ادعا شده است (عظیمیان، 1388ش، 48) اگر طرفین میتوانند در مورد اصل مهر هنگام عقد تعیین تکلیف ننمایند و پس از عقد در مورد آن تراضی کنند چگونه تراضی در مورد افزایش مهر پس از عقد قابل ترتیب اثر نیست؟ در این راستا برخی محققین (محقق داماد، 1388ش، 300-299) به پذیرش شرط خیار در مهر اشاره نموده و از آن امکان اقاله مهر را نیز استنباط نموده و در هر دو حالت فسخ یا اقاله از جاری شدن احکام تفویض بضع در مورد مهر (از جمله امکان توافق زوجین بر مهر جدید در این فرض) سخن گفتهاند.
بهعلاوه در مورد استناد به آیه شریفه 24 سوره نساء نیز همانگونه که در قسمت بررسی فقهی موضوع به تفصیل و مستدلا بیان گردید، از دیدگاه مفسران و فقیهان امامیه، این آیه شریفه مربوط به نکاح متعه است و ناظر بر افزایش مهر در مقابل افزایش مدت نکاح متعه است و به معنای تجدید نظر در مهریه بدون تغییر مدت نیست.