Abstract:
آشنایی نقاشان دوره رنسانس با نظریه ابن¬هیثم پیرامون بینایی از جنبه طبیعی، منجر به شکل¬گیری پرسپکتیو خطی و ترسیم وقایع بر¬اساس نقطه تمرکز دید ناظر شد. این مطلب در نقطه مقابل ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی و غیاب آن از چشم ناظر فرضی قرار دارد. در این پژوهش توصیفی-تحلیلی مسئله اصلی یافتن نقاط اشتراک میان نظریه ابصار ابن¬هیثم و ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی است. یافته¬ها گویای این هستند که شیوه سنتی آموزش نقاشی در ایران، از نظر عملی بر¬اساس اصول هفت¬گانه¬ای قرار دارد که محدود کننده ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی بوده¬اند؛ و در نتیجه ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی تابع اصول و قواعدی از پیش تعیین شده است که بر¬اساس آنها همه عناصر بصری در روشنگرترین حالت ترسیم می¬شوند، و از این جهت با نظریه ابن¬هیثم پیرامون ادراک فاصله متعادل که یکی از شروط واضح دیدن عناصر مرئی است، نقاط اشتراک دارد.
Machine summary:
یافتهها گویای این هستند که شیوۀ سنتی آموزش نقاشی در ایران، از نظر عملی براساس اصول هفتگانهای قرار دارد که محدود کنندۀ ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی بودهاند؛ و در نتیجه ساختار پرسپکتیو در نگارگری ایرانی تابع اصول و قواعدی از پیش تعیین شده است که براساس آنها همۀ عناصر بصری در روشنگرترین حالت ترسیم میشوند، و از این جهت با نظریۀ ابنهیثم پیرامون ادراک فاصله متعادل که یکی از شروط واضح دیدن عناصر مرئی است، نقاط اشتراک دارد.
برای رسیدن به هدف اصلی، این پرسشها مطرح میشود: 1- در آموزش سنتی نگارگری ایرانی شرایط عملی برای پیدایش کدام اسلوبهای پرسپکتیو فراهم بوده است؟ و آیا این شرایط منجر به حصول پرسپکتیو خاص ایرانی شده است؟ 2- با فرض وجود «پرسیکتیو ایرانی» در نگارگری، آیا نقاط اشتراکی میان این پرسپکتیو با نظریه اِبصار ابنهیثم وجود دارد؟ 2- پیشینه تحقیق مطالعات مقدماتی حاکی از آن است که تاکنون مشابه با عنوان ذکر شده پژوهشی انجام نشده، اما با توجه به اینکه مطالعات ابنهیثم در علوم مختلف از فلسفه تا نجوم و هندسه و ریاضیات گسترده است و پژوهشهای صورت گرفته در بخشهای مختلف نظریات او متمرکز شدهاند، در این بخش، تنها به ذکر تعداد مختصری از پژوهشها در زمینه دانش نورشناسی و همچنین زیباییشناسی کتاب المناظر اکتفا میکنیم.
به این ترتیب در پاسخ سوال بخش پیشین باید گفت اشتراکی میان آن رکن از نظریه ابصار ابنهیثم که منجر به شکلگیری پرسپکتیو خطی در هنر دورۀ رنسانس براساس ارایهی مدل مخروط بصری و نحوهی تشکیل تصویر در چشم شد با نگارگری ایرانی وجود ندارد.