Abstract:
فهم و تفسیر صحیح آیات قرآن، منوط به بهره مندی از منابع تفسیری مطمئن و قابل قبول است، چون
استفاده از منابع غیر مطمئن، ممکن است مفسّر را گرفتار تفسیر به رای و برداشتهای نامناسب و ناصواب
از آیات قرآن بنماید. در میان منابع تفسیری، منابع ادبی بسیار حائز اهمیت است، زیرا بدون توجه به واژگان
و ساختار حاکم بر ادبیات قرآنی، شکل گیری فهم درست قرآن، عادتا ممکن نیست. در این مقاله با روش
تحقیق کتابخانه ای و مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده ها، نقش منابع ادبی در تفسیر قرآن و نیز اقسام منابع ادبی
و کارکردهای آنها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصله از این تحقیق، حاکی از آن است
که منابع متقن ادبی مختلف میتواند در تبیین مفردات قرآنی و تفسیر مفاهیم بلند آن، و نیز کشف وجوه
اعجاز و بلاغت این کتاب آسمانی نقش مهمی را ایفا نمایند. فهم نکات بلاغی قرآن که رمز پی بردن به
بسیاری از پیامهای قرآن است، در گرو آشنایی با ادبیات عرب است، و بدون آن، دستیابی به ظرافت های
بلاغی قرآن، میسّر نمی شود.
Machine summary:
پس از رسول خدا (ص )، در ميان صحابه ي آن حضرت ، اميرالمومنين علي (ع ) و شاگرد آن حضرت ، عبدالله بن عباس به طور گسترده به تفسير ادبي قرآن پرداختند که مشهورترين متن تفسيري مبتني بر شعر و ادبيات عرب ، از ابن عباس متوفاي ٦٧ هجري قمري بجا مانده است که به مسائل «نافع بن ازرق » شهرت يافته و به صورت روايت از ابن عباس نقل شده است .
کتاب (قرآن ) از برخي آيات قرآن کريم مي توان استفاده کرد که مفسر براي فهم آيات ، جائز است بلکه گاهي اوقات لازم است به منابع ادبيات عرب مراجعه نمايد، مثل آياتي که دلالت دارد بر اينکه قرآن به زبان عربي نازل شده است : «کتاب فصلت آياته قرآنا عربيا لقوم يعلمون » (فصلت /٣)، «إنا جعلناه قرآنا عربيا لعلکم تعقلون » (زخرف /٣)، «بلسان عربي مبين » (شعراء/١٩٥).
در تفسير علي بن ابراهيم قمي از امام باقر عليه السلام نقل شده است که در باره ي معناي «لبد» در آيه ي ٦ سوره ي بلد: « يقول أهلکت مالا لبدا» فرمود: « اللبد: المجتمع ».
(١٦١/٧) نتيجه : از آنچه در اين مقاله مورد بررسي قرار گرفت ميتوان نتيجه گرفت : ــ فهم و تفسير صحيح آيات قرآن کريم منوط به بهره مندي از منابع تفسيري مطمئن و قابل قبول است .
ــ در برخي روايات تفسيري منقول از پيامبر اکرم و ائمه ي هدي عليهم السلام به قواعد و نکات ادبي استناد شده است که دلالت دارند بر اينکه ادبيات عرب يکي از منابع قابل استناد براي فهم کلام الهي است .