Abstract:
پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) قرآن را جهت هدایت جامعه انسانی بهسوی آرمانشهر بشری از طریق وحی دریافت و آن را برای مردم تبیین کردند. پس از درگذشت پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) اهل بیت (علیهمالسلام)وظیفه تبلیغ و تفسیر این کتاب آسمانی را عهدهدار گشتند. امامان معصوم (علیهمالسلام)نیز اهتمام خاصی در مسیر جهتدهی اصول زندگی بشری بر اساس آیات قرآنی داشتند. در این میان، نقش امام رضا (علیهالسلام)با توجه به داشتن مقام ولایتعهدی و امامت شیعیان بسیار حایز اهمیت است. آن حضرت وظیفه تفسیر قرآن و هدایت جامعه اسلامی را بعد از پدر بزرگوارشان عهدهدار شدند و توجه خاصی به آموزههای قرآنی داشتند و آن را مرجع کاملی برای حل مسائل میدانستند. از نکات مهمی که در سخنان امام رضا (علیهالسلام)پیاپی به چشم میخورد، اقتباس حضرت از آیات قرآنی بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم جهت توضیح و تاثیرگذاری بیشتر کلام بر مخاطب است. در پژوهش حاضر نگارندگان با روش توصیفی تحلیلی و با مطالعه در کتاب صحیفهالرضا (علیهالسلام)تاثیر آیات قرآنی را بر مخاطب از منظر بلاغت عربی در قالبهایی بدیعی چون اقتباس، تضمین، احتجاج و... بررسی خواهند کرد.
Machine summary:
از نـکات مهمـي کـه در سـخنان امـام رضـا (عليه السـلام ) پياپـي بـه چشـم مي خـورد، اقتبـاس حضـرت از آيـات قرآنـي به صـورت مسـتقيم يـا غيرمسـتقيم جهـت توضيـح و تأثيرگـذاري بيشـتر کلام بـر مخاطـب اسـت .
بـر ايـن اسـاس ، اشـاره بـه آيـات قرآنـي بـدون ذکـر آنهـا از مصاديـق تلميـح مي باشـند و از آنجاکـه منبـع اصلـي کلام امـام رضـا (عليه السـلام ) قـرآن کريـم اسـت ، بيشـترين انعکاس قــرآن در کلام آن حضــرت از ايــن مقولــه اســت و هــرگاه متکلــم کلام خويــش را به وســيلۀ شـعر، نثـر، آيـۀ قرآنـي و يـا کلام نبـوي بيارايـد، چـه از نظـر لفظـي و چـه معنـوي ، ايـن عمل وي را اقتبـاس گوينـد.
در نگاهــي کلــي مي تــوان بيـان داشـت ، بيـن کلام امـام (عليه السـلام ) و قـرآن پيونـدي ناگسسـتني وجـود دارد و هـرگاه کـه ايـن بزرگـوار لـب بـه سـخن مي گشـوده اند بـا کلام خويـش دريايـي از معـارف را بـراي مخاطــب بيــان مي داشــته اند، کــه غالبــاً يــا قــرآن به صراحــت يــا به صــورت غيرمســتقيم در ســخن ايشــان متبلــور مي شــده اســت و هميــن اصــل نقطــه اساســي در تأثيرگــذاري کلام حضــرت بــر مخاطــب اســت .
در ايــن مجــال بــه ســخني از امــام صــادق (عليه الســلام ) اشــاره مي کنيــم زيــرا آن حضـرت کلام کاملـي دربـارٔە ايـن آيـات ارائـه و فرموده انـد: امـام جعفر(عليه السـلام ) فرمـوده اسـت : در شـگفتم بـراي کسـي کـه از چهـار چيـز بيـم دارد: چگونـه بـه چهـار کلمـه پنـاه نمي بـرد!