Abstract:
زمان روی کارآمدن قاجارها، هیچگونه سیستم ارتباطی منظمی در کشور وجود نداشت. کشور از یک دوره نسبتا طولانی جنگ و کشمکش های نیروهای سیاسی برای دست یابی به قدرت، آسیب جدی دید بود و بسیاری از زیرساخت های ارتباطی شبکه حمل و نقل خصوصا چاپارخانه ها نابود شده بود. در زمان نادرشاه، حتی سربازان شاغل در این مراکز به میدان های جنگ فراخوانده شده بودند؛ در نتیجه هیچ سازمان رسمی جهت فرستادن اطلاعات از یک بخش به بخش دیگر از کشور، حتی بین والیان و دولت مرکزی وجود نداشت. اصلاحات عمیق دامنه دار و وسیعی در خطوط ارتباطی و شبکه حمل و نقل در دوره پهلوی ایجاد شد. راههای شوسه ساخته شد بنابراین ساختمان پست مرکزی در تهران و برخی از نواحی شهری بزرگ ساخته شد.
هدف پژوهش حاضر، بررسی روند چگونگی شکل گیری و گسترش نهاد نوین پست در دوره قاجار و پهلوی ایران بود. روش این پژوهش تاریخی از نوع تحلیلی است که بر پایه مطالعات و بررسی های کتابخانه ای و اسناد آرشیوی است. گردآوری داده ها پس از نقد و بررسی آنها مورد تفسیر و تحقیق قرار گرفت.
Machine summary:
در سال ١٢٩٠ ناصر الدین شاه همراه جمعی راهی اروپا شـدند و او در کشـور اطریش از پادشاه وقت آن کشور درخواست منتشـر بـرای اداره امـور پسـت نمـود و شخصـی کـه از کارمندان عالی رتبه کشور بود بنام گوستاو ریدر برای پایه ریزی پست جدیـد ایـران انتخـاب و اعـزام گردید و نظام نامه ای برای پست ایران تهیه نموده و جهت الحاق ایـران بـه اتحادیـه جهـانی پسـت کوشش زیادی نمود و بالاخره بعد از مکاتبات بسیار ایران در سال ١٨٧٧ میلادی به عضویت اتحادیـه پستی پذیرفته شد.
هرچند اقدام جدی برای الصاق تمبـر بـه مرسولات و محمولات از سال ١٢٨٨ق و با انتصاب میرزا علی خان امین حضور به ریاست چاپارخانـه ها معمول شد، در برخی خطوط چاپاری نیز چاپارخانه های جدید سـاخته و یـا بازسـازی شـد.
شکل گیری پست مدرن نخستین ریاست میرزا علی خان امین الدوله بـر چاپارخانـه هـا در سـال ١٢٨٨ق بـود و بخـاطر تدارک سفر ناصرالدین شاه به اروپا از این سمت خود استعفاء داد.
برای انتخاب یکی از نقشه هـا کمیسـیونی مرکـب از کفیل بلدیه مستر پولند رئیس اداره راه آهن محتشم السلطنه میرزا حسن خـان شـقاقی معمـار بانـک شاهنشاهی شیخ حسن خان عضو بلدیه و چند نفردیگر با حضور آقای وزیر پست و تلگراف تشـکیل و نقشه های تهیه شده تحت مطالعه قرار گرفت که پس از انتخاب یکی از آنها شروع بـه احـداث محـل پستخانه و گمرک جدید (که در باغ ملی خواهد بود) بنمایند.