Abstract:
آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که ولایت و امامت علی علیه السّلام بعد از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم را اثبات میکند، اما علما و مفسران اهل سنت در دلالت این آیات شبهه ایجاد میکنند؛ از آنجا که فخررازی یکی از مفسران بسیار برجسته اهل سنت است که امامت بلا فصل علی علیه السّلام را رد کرده و به خلافت ابوبکر بعد از پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم معتقد است، بررسی و رد آرای نادرست او اهمیت بالایی دارد. در این پژوهش، تمام شبهات فخررازی در این مورد که ذیل 12 آیه از قرآن مطرح شده از تفسیر کبیر استخراج و به ترتیب آیات مصحف، نقد و بررسی شده است.
فخررازی در ذیل شبهات، از علی علیه السّلام با احترام و تکریم یاد نموده است و اگر در مواردی، نام حضرت را بدون دعا آورده به خاطر بیاحترامی به حضرت نبوده است چرا که در مورد دیگر صحابه پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم مانند: ابوبکر، عمر و عثمان نیز این گونه سخن گفته است.
Machine summary:
پاسخ: با دقت نظر در واژههای موجود در آیة 54 مائده فهمیده میشود که این آیه قوم و گروهی را معرفی میکند که بر ضد مرتدین به مبارزه میپردازند پس با این حال منظور از این آیه نمیتواند تنها ابوبکر باشد و علاوه بر آن، آیه در صدد بیان امامت کسی نیست بلکه تنها در صدد معرفی گروهی است که علیه مرتدین مجاهدت میکنند؛ طبری مفسر بزرگ اهل سنت نیز از جمله روایات مختلفی که در ذیل این آیه آورده، ابوبکر و اصحاب وی را ذکر کرده است نه تنها ابوبکر را (طبری، 1412 ق، ج 6، ص 182 و 183)، پس معلوم میشود صفات مذکور در آیه مختص ابوبکر نیست که بر صحت امامت وی دلالت داشته باشد مگر این که بگوییم تمام آن جمع چون این صفات را داشتهاند همگی امامند که این سخن از نظر اهل سنت هم باطل است؛ باید دقت داشت که روایات متعددی که در ذیل این آیه ذکر شده است بیشتر بر جمع دلالت دارند و اگر در روایات اندک، فرد خاصی ذکر شده است، به قرینة روایات بیشتر، آن فرد خاص به همراه اصحاب یا قومش مد نظر میباشند نه فقط آن فرد خاص (طباطبایی، 1417 ق، ج 5، ص 389 و 390) و علاوه بر این، خود فخررازی با آن چه در ذیل آیة 55 مائده بیان نموده، کلام خویش را نفی کرده است چرا که وی در ذیل آیة 55 گفته که آیة 54 دربارة مؤمنان است و حمل الفاظ جمع بر شخص واحد حقیقت نیست و مجاز میباشد و اصل آن است که کلام بر حقیقت حمل شود (فخررازی، 1417، ص 384 تا 386).