Abstract:
سبکشناسی ابزاری مفید برای شناسایی هویت ادبی اثر است. سبکشناسی لایهای که یکی از مدلهای سبکشناسی نوین است به تحلیل و بررسی شاخصههای متن از جهت گزینش کلمات و ساخت و زیرساخت عبارات و اغراض بلاغی و نحوی و آوایی میپردازد. ما در این پژوهش بر آنایم تا با بررسی سبک شناسی اشعار «نتائج الفطنه» به واکاوی اشعار «نتائج الفطنه» در سطوح آوایی، نحوی، بلاغی، ساختاری و ارتباط آن با درونمایه اثر یعنی احساسات، افکار، تخیلات و اهداف نویسنده اثر بپردازیم. از آنجا که نوعی از داستان پردازی، نقل آن در قالب شعر تعلیمی است ابن هباریه از شعرای بزرگ شعر تعلیمی است که در کتاب «نتائج الفطنه» داستانهای تعلیمی خود را به رشته نظم در آورده است. ابن هباریه در مواجهه با مخاطبین خود در داستانهایش سبکی را اختیار کرده که همساز با ساخت و زیر ساخت قوی اشعارش باشد؛ چرا که از یک طرف راه رسیدن به منش انسانی را با ویژگیهای اخلاقی چون خردمندی، دانشوری، دوستی نشان داده و از سوی دیگر انسانها را از رذایل اخلاقی چون دروغ، حرص و آز، خشم، غضب و ستمگری در اشعار خود بر حذر میدارد. در این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی سطوح زبانی و بیانی و نحوی پرداخته میشود و بر این اصل که درونمایهای موفّق چگونه باعث نظم، تداوم و چینش قسمتهای مختلف داستان شعر تعلیمی ابن هباریه شده است تأکید میشود.
Machine summary:
ابن هباريه جهت آهنگين تر نمودن اشعار و عمق بخشيدن معاني مورد نظر خود در اين کتاب از جناس لاحق بيش تر از جنـاس مضـارع اسـتفاده نمـوده تـا آهنـگ يکنواخت کلمات در مخرجي متفاوت بيش تر مخاطب را به خود جلب نمايد: وقـد غرســت بيننـا مـن الإحــن غروس سوء تجتني منها المحـن (همان : ١٥٧) - بين ما از کينه ، درخت هاي بدياي کاشتي که از آن گرفتاري برداشت ميشود و در جاي ديگر اينگونه آمده است : وبعضــنا عــن بعضــنا غنــي ولــيس منــا أحــد غبــي (ابن هباريه : ٢٢٦) - برخي از ما از برخي ديگرمان ثروتمندتر است و هيچ يک از ما نادان نيست در اشعار ابن هباريه کاربرد جناس مصحف نسبت به جناس محرف کم تر مـيباشـد، و به طور کلي ميتوانيم بگوييم کارکرد زيباييشناسي جناس محرف با اخـتلاف حرکـت و سکون و تفاوت در معنا در کتاب «نتائج الفطنه » در ايجاد ساختار موسيقايي سخن مـؤثر است ، و به ساختار ادبي کلام ابن هباريه در سطوح مختلف و بازتاب معاني اخلاقي شـاعر وابسته و مرتبط است ؛ از جمله جناس محرف : مســتعبد الرمــاح بــالأقلام ودامـــل الکـــلام بـــالکلام (همان : ٦) - نيزه ها را مطيع قلم ها نموده و زخم ها را با سخن بهبود بخشيده است و اين نوع جناس را در موعظه ديگر ابن هباريه اينگونه ميبينيم : لــا يکرمــون صــاحبا إلــا إذا ما افتقروا إليـه وخـافوا الأذي (همان : ٢٢٨) - دوست را تا زماني که به او احتياج پيدا نکرديد و از آزارش نترسيديد، اکرام نکنيد اين نوع جناس در اشعار ابن هباريه موجب تناسب ميان اجزاي کـلام شـده و در حقيقـت اين تناسب اصلي اساسي در به وجود آمدن توازن در کلام و زيباييهاي نهفته در متن را با جلب توجه خواننده کشف مينمايد.