Abstract:
آیه ۲۲ سوره انبیاء بریگانگی خداوند چنین استدلال میکند: اگر در جهان بیش از یک خدا وجود داشت» جهان
فاسد میشد؛ ولیکن جهان فاسد نیست، پس جهان بیش از یک خدا ندارد. اشکالات و شبهاتی براین استدلال وارد
شده که محور اصلی آنها، غالبا عدم فهم صحیح واژه فساد است . همچنین تعیین مراد از واژه فساد و اینکه کدام مرتبه
از توحید را ثابت میکند، در فهم دقیق آیه دخالت دارد. در یک دیدگاه، مراد از فساد در آیه، عدم اعتدال و بینظمی
جهان است که منجر به تباهی میشود. در دیدگاه دوم، فساد به معنی نیستی جهان هستی است. در این نوشتار،
با تکیه برمعنا و کاربردهای قرآنی واژه «اله» و تمسک به یات مشابه، این فرضیه ثابت می شود که واژه «فساد» بر
معنای عامی دلالت دارد که عدم و بی نظمی، مصادیق آن هستند؛ از اینرو، آیه هم توحید خالقی و هم توحید ربوبی
را ثابت میکند. بنابراین دلالت آیه، وسیع بوده و منحصر دررد عقاید مشرکان نیست و ثابت میشود اساسا تحقق
فساد درعالم هستی، محال است.
Machine summary:
نگارندگان در این نوشتار تلاش میکنند با مراجعه به منابع لغوی، تفسیری و کلامی و نیز کاربردهای «فساد» و «اله» در قرآن، به این سوالات پاسخ دهند که مفهوم و مراد فساد در آیه چیست؟ چه فسادی مراد است که محقق نشده و قرآن به واسطه عدم تحقق آن، یگانگی خداوند را ثابت میکند؟ و آیا وقوع این فساد عادتا ممکن است یا محال؟ با توجه به اینکه آیه ۲۲ سوره مبارکه انبیاء از جمله آیات مهم توحیدی است، محققین فریقین با توجه به مبانی کلامی، فلسفی و تفسیری خود به بیان تقریرهای گوناگونی از آن پرداخته اند و در تفاسیر و کتب کلامی، در بحث از ادله توحید، ذیل آیه مورد بحث، درباره استدلال موجود در آیه مطالبی ذکر کرده اند.
طبق این دیدگاه فساد در آیه به معنای عدم و نیستی و ضد وجود معنا می شود و مراد آیه چنین است: لَوْ کانَ فيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا ای لعدمتا: اگر در آُسمان زمین آلهه ای غیر از خدا بودند، آسمان و زمین (عالم هستی) به وجود نمی آمدند.