Abstract:
کشور ایران به لحاظ موقعیت استراتژیک از قرن نوزدهم» مورد توجه دولت انگلیس و روس قرار گرفت و با
انعقاد قرارداد ترکمانچای ( ۱۸۲۸) و در پی آن افزایش سلطه سیاسی و اقتصادی روسیه » رقابت انگلیس با روسیه نیز
در ایران شدت پیدا کرد و عملکرد انفعالی زمامداران ایران در قبال سیاست های آنان » شعله های انقلاب را در ایران
روشن کرد . دولت انگلیس از این موقعیت استفاده کرده و مشروطه طلبان را مورد حمایت قرار داد تا نشوذ روسها را
در ایران کاهش دهد . با این حال انگلیسیها با امضای قرارداد ۱۹۰۷ دست روسها را در ایران بازگذاشتند و همین
مساله منجر به انحلال مجلس اول شورای ملی شد . دولتمردان ایرانی برای مواجهه با انگلیس و روسیه سیاستهای
مختلفی را تجربه کردند . طرفداری از دولت انگلیس » طرفداری از دولت روسیه و بی طرفی و یا طرفداری از دولت
ثالث راه حل دولتمردان برای عبور از بحران کشور بود . با پیروزی انقلاب ۰۱۹۱۷ روسیه تزاری سرنگون شد و
انگلیسیها تا مدت کوتاهی قدرت بلامنازع در ایران بودند اما سرانجام در مواجهه با بلشویک ها نشوذ شان در ایران
صدمه دید و به همین منظور تلاش کردند که دولت مقتدری در ایران تشکیل شود تا حداقل از نشوذ بلشویسم
جلوگیری کنند . این پژوهش برآن است که تقابل سیاستهای روسیه و انگلیس در جریان انقلاب مشروطه و همچنین
تاثیر آن در دولتهای بعد از انقلاب مشروطه را براساس اسناد آرشیوی و مطالعات کتابخانه ای» توصیف و تبیین کند.
Machine summary:
انگلیسـی هـا در مقابـل مداخلات روزافزون روسها در ایران از جمله اشغال تبریز و به دار آویختن آزادیخواهان و همچنین به توپ بسـتن مرقـد امـام رضا(ع ) در مشهد سکوت اختیار کردند و در سال ١٩١٥ در تکمیل انعقاد قرارداد ١٩٠٧ منطقه نفوذ انگلیسیها افزایش یافـت ( طلوعی ، ١٣٨٤ :٩٦) با به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه ، بسیاری از مشروطه خواهان به سفارت انگلیس پناهنده شـدند و زمـانی که محمد علی شاه مطلع شد که عده ای از مشروطه طلبان در سفارت انگلیس متحصن شده اند ، از ترس آنکـه مبـادا تعـداد آنها زیادتر شود ، عده ای سرباز را مأمور کرد تا سفارت را محاصره کنند ، در نتیجـه انگلیسـیها بـه ایـن عمـل دولـت ایـران اعتراض کردند (کسروی ، ١٣٨٤ : ٦٦٧ ) که همین مسأله یکی از علل اخـتلاف بـین سـفارت انگلـیس و روسـیه شـد بـه طوریکه سفارت روسیه اتهام هایی علیه سفارت انگلیس در حمایت از مشروطه طلبان وارد کرد که البته وزیر مختـار انگلـیس همه ی موارد را تکذیب کرد .
یکی آنکه محمـد علی شاه را که زیر حمایت روس ها بود ، منفورتر و افسران قراقخانه را مغضوب ملت ایران کرده و زمینه را برای کوتاه کردن دست روسها مساعد کنند و دیگر آنکه چون پس از تشکیل مجلس نظر و توجه مردم به مجلس شورای ملی بـود و انگلیسـی ها بمباران آن را می خواستند تا نشان دهند که این عمارت برای پناهندگی سیاسی شایستگی نـدارد و فقـط سـفارت انگلـیس برای پناهندگی شایسته است !