Abstract:
جنبش مزدکیان از سال 494 میلادی در زمان سلطنت قباد ساسانی آغاز شد و تا سال 524 میلادی یعنی 30 سال ادامه داشت. این جنبش در طول سه دهه دامنه ای شگرف یافت و در اثر عمق نفوذ و گسترش خویش، پادشاه ساسانی قباد را به سازش و مدارای با خود واداشت . راز بسط سریع و اقتدار جنبش را باید در شرایط ویژه ی اجتماعی آن روز جامعه ساسانی که یک جامعه محافظه کار اشرافی مبتنی بر نظامات و مقررات جابرانه بود، دانست. در چنین اوضاع اجتماعی و در دوران سلطنت پیروز، قحطی بزرگی در گرفت که هفت سال بطول انجامید . قطحی همراه با خراج های سنگین حکومتی مردم را به ستوه آورد . علت خالی شدن خزانه علاوه بر غارتگری دربار اشراف جنگهای متعدد با هیاطله و بیزانس و پرداخت غرامات کمر
شکن بود در اثر همه ی این عوامل استیصال مردم به حدی رسیده بود که تحمل ناپذیر بود . بدینسان در آستانه ی جنبش مزدکی در ایران شرایط عینی برای انفجار از هر جهت فراهم بود . در چنین شرایطی مزدک پسر بامداد از مردم پارس که مردی روحانی بود موفق شد با فصاحت لسان و قدرت فکر و منطق خود تعالیم خویش را در افکار عامه رسوخ داده و سر منشا جنبشی شگرف شود. قباد که به دلیل قدرت موبدان و بزرگان قلبا از این وضع ناراضی بود فرصت را غنیمت شمرده و از مزدک حمایت کرد توانست با تکیه بر پشتیبانی مزدکیان و توده ی مردم از قدرت زمینداران و موبدان و اشراف بکاهد اظهار علاقه ی پادشاه به مزدک و یارانش فرصت داد که به نهضت خود شکل انقلابی ببخشند. سرانجام با ولیعهدی انوشیروان که از
مخالفان سرسخت نهضت مزدکی بود. و نفوذ فوق العاده ای بر پدرش قباد ، او را مجاب کرد که آئین مزدکی را قلع و قمع کند .گفته شده که سی هزار مزدکی به فرمان انوشیروان قتل عام شدند.
Machine summary:
حال در این جستار به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم ، که مزدک بانی نهضت مزدکیه در عهد قباد چه اهداف و اصلاحاتی را دنبال می کرده و برای تحقق آنها پافشاری می کرده است ؟ و سؤال دیگر : آیا همان طور که در منابع و متون دینی زرتشتی که عمدتا در قرون اولیه پس از اسلام نوشته یا بازنویسی شده اند و او را به عنوان یک بد دین و تباه کننده نسل و خانواده ها معرفی کرده اند واقعا چنین بوده است ؟ یعنی اهریمنی که در هنگام قحط سالی رهبر فتنه و شورش بوده یا اینکه عکس این مطلب صحت دارد؟ چون مزدک تأویل تازه ای از دین زرتشتی مبتنی بر عدالت و برابری در برخورداری همه انسانها از نعمات دنیوی داشته است ، به مذاق بزرگان و روحانیون زرتشتی خوش نیامده و با مسخ حقایق چهره واقعی مزدک و افکار نو پرور او را وارونه جلوه داده اند.
او معتقد است که اهورا مزدا نعمات مادی را یکسان در میان مردم قرار داده است و نا برابری اجتماعی از آنجا آغاز می شود که کسانی از طریق قهر و جبر خواسته اند اموال متعلق به دیگران را تصرف کنند در همین جا باید از مسئله زن در آموزشهای مزدک نیز یاد کرد که مزدک شعار اشتراک زنان را در میان گذاشت و این موضوع با آن که افترا آمیز بود ولی نمی تواند به کلی آن را جعل شده دانست ̨ زناشویی در دوران مزدک مسئله حادی بوده است .