Abstract:
برنامه نوسازی دوره پهلوی نظام کهنسال آبیاری سنتی را دستخوش تغییر و تحول کرد. پیامدهای نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران مسئله اصلی مقاله حاضر است. ضمن بررسی این مسئله، تحلیل چرایی نوسازی و تبیین شرایط راهبردی برنامه نوسازی نظام آبیاری نیز از اهداف جانبی این پژوهش است. پژوهش حاضر رویکردی کیفی دارد. داده ها از آرشیو اسناد و سایر منابع کتابخانه ای، بر اساس نمونه گیری هدفمند، گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش گراندد تئوری استفاده شده است. یافته ها نشان میدهد در شرایط کافی نبودن میانگین بارشهای سالیانه، استفاده از فنون آبیاری مصنوعی در کشاورزی الزامی بود. توسعه کشاورزی تجاری و گسترش کاشت محصولات آبی سبب توجه بیشتر به نظام آبیاری مصنوعی شد. بهره گیری از سیستمهای آبیاری تحت فشار در کنار سایر روشهای سنتی آبیاری سطحی از مهمترین برنامه های راهبردی در نوسازی نظام آبیاری بود. سدسازی مدرن، حفرچاههای عمیق و نیمه عمیق، توسعه و بازسازی شبکه آبیاری و ادغام تشکیلات سنتی نظام آبیاری در ادارات آبیاری منطقهای از جمله اقدامات بنگاه مستقل آبیاری در غرب ایران بود. افزایش سطح زیر کشت محصولات نقدی مانند تریاک، چغندر و پنبه با بهره گیری از دانش نوین آبیاری، افزایش راندمان آبیاری، کاهش تنش و بهبود روابط اجتماعی از پیامدهای مهم نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران بود.
Machine summary:
سدسازی مدرن ، حفرچاه های عمیق و نیمه عمیق ، توسعه و بازسازی شبکه آبیاری و ادغام تشکیلات سنتی نظام آبیاری در ادارات آبیاری منطقه ای از جمله اقدامات بنگاه مستقل آبیاری در غرب ایران بود.
افزایش سطح زیر کشت محصولات نقدی مانند تریاک، چغندر و پنبه با بهره گیری از دانش نوین آبیاری، افزایش راندمان آبیاری، کاهش تنش و بهبود روابط اجتماعی از پیامدهای مهم نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران بود.
رودخانه ، قنات ، چشمه و چاه مهم ترین منابع تأمین آب کشاورزی در نظام آبیاری سنتی بود.
مسئلۀ اصلی این مقاله تبیین پیامدهای نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران در دورة پهلوی است .
71 شکل (١) مدل پارادایمی پدیدة نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران (رجوع شود به تصویر صفحه) شرایط علی در روند تجزیه و تحلیل داده ها «کم آبی»، «آب های سطحی»، «ناهمواری زمین »، «مالکیت دولتی»، «آسیاب آبی»، «تغییر الگوی کشت » و «بنگاه مستقل آبیاری» عمده ترین مقوله های شرایط علی پدیده بود.
میزان آب قابل استخراج در ایران ١٧٠ میلیارد متر مکعب برآورد شده است که با استفاده از پیشرفته ترین روش های آبیاری برای آبیاری ١٨ میلیون هکتار زمین کفایت میکند (مؤمنی، ١٣٥٩، ٢٢).
ساخت سدهای مدرن ، حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق ، استفاده از قدرت موتور در آبیاری و بهره گیری از سیستم های آبیاری تحت فشار مهم ترین اقدامات دولت برای نوسازی نظام آبیاری سنتی در غرب ایران بود.