Abstract:
وصیت عهدی یکی از نهادهای پرکاربرد حقوقی است که به همان غنائی که در فقه در مورد آن بحث شده، منابع حقوق ایران (قوانین، رویه و دکترین) به آن نپرداختهاند. لذا ضرورت دارد که این نهاد حقوقی مهم در مرحله اول به لحاظ ماهیت شناخته شود و سپس جوانب مختلف آن مانند ارکان، قلمرو و حوزه مسئولیتها، شرایط هرکدام از ارکان و ضمانت اجرای فقدان آنها به بحث گذاشته شوند. در این مقاله هدف اصلی شناخت ماهیت حقوقی وصیت عهدی و تعیین ارکان آن است که به نظر میرسد، نسبت سنجی وصایت به نهادهای حقوقی مشابه مانند ولایت قهری، قیمومت، وکالت و غیره، میتواند ما را در رسیدن به هدف مذکور کمک نماید. ماحصل تحقیقات انجام شده این است که وصیت عهدی به لحاظ ماهیت در زمره اعمال حقوقی ارادی و زیرمجموعه ایقاعات قرار میگیرد و ماهیتی نزدیک به ولایت دارد. با توجه به موضوع وصیت و مأموریت وصی، وصایت میتواند به سه دسته؛ وصایت بر اشخاص، اموال و اعمال تقسیم شود.
Machine summary:
، این گونه استدلال شده که ؛ استنابه فقط مربوط به زمان حیات دو نفر است و وصیت نمیتواند شامل آن شود (جعفری لنگرودی، ١٣٥٠، ص ٦٣)؛ اما از طرفی با دقت در موضوع وصایت ، خدشه ای به ولایت دانستن ماهیت وصایت وارد می شود، بدین ترتیب که همان طور که در قسمت های آینده و ذیل بحث انواع وصایت خواهد آمد، وصایت همیشه موضوعش ولایت بر اشخاص نیست و گاهی در آن به وصی مأموریت داده میشود تا اداره اموالی را بعد از فوت موصیبه عهده بگیرد.
اما طرفداران نظریه استنابه ادعا دارند که این (عام دانستن معنای ولایت ) یک توجیه دور از ذهن است و نمیتوان از تعریف وصایت به استنابه دست کشید و در پاسخ به این استدلال که قانون مدنی وصی را ولی خاص دانسته ، میگویند که ، به نظر می رسد ازآنجاکه ماده ١١٩٤ در جلد دوم و ذیل کتاب هشتم که موضوع آن اولاد است ، آمده است ، پس عنوان ولی خاص نیز محدود به وصایت به نگهداری اولاد است و اگر قانون گذار به دنبال ارائه تعریف وصیت عهدی و بیان ماهیت وصایت در قالب وصایت به ولایت بود، میبایست آن را در مواد ٨٢٥ تا ٨٧٤ و ذیل عنوان وصایا ارائه می کرد و می گنجاند؛ بنابراین عنوان ولی خاص فقط محدود به وصایت بر اشخاص و اطفال موصی است و نمیتوان در تعریف و بیان ماهیت وصیت عهدی و وصایت به آن استناد نمود.