Abstract:
ماهیت نظامی ساختار حکومت ایلخانان و ممالیک، جایگاه ویژه سپاه و سلطۀ هرچه بیشتر اشرافیت نظامی را در پی داشت. سنخ مناسبات دو حکومت که در بیشتر موارد وجه تقابلی داشت، موجب میشد سران نظامی در چگونگی این مناسبات سهم تعیین کنندهای داشته باشند. از جمله مصادیق این مسأله، پناهندگی اختیاری یا اجباری بزرگان نظامی به قلمرو حکومت رقیب بود که با اقبال بسیار همراه میشد و سیاست و اقتصاد مناطق محلّ منازعه را تحت تأثیر قرار میداد. پناهندگی یا جابجایی اشرافیت نظامی، به عنوان مسألۀ پژوهش حاضر با طرح این سؤال اصلی تبیین و تحلیل شده است که جایگاه و کارکرد اشرافیت نظامی در ساختار حکومت ایلخانان و ممالیک در ماهیت مناسبات حکومتهای مذکور چه تأثیری داشت؟ حاصل پژوهش که با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، حاکی از این است که در کنار مشی تهاجمی ایلخانان و کوششهای آنها برای جبران ناکامی خود در خطۀ شام و شیوۀ بیشتر تدافعی ممالیک، پناهندگی امرا یکی از عوامل تشدید برخوردهای آنها بود. درحالی که ایلخانان از مسأله مذکور به عنوان بهانه یا انگیزهای برای هجوم به شام استفاده میکردند، حکومت ممالیک میکوشید از این مسأله، از نظر سیاسی بهرهبرداری کند و دولت رقیب را تحت فشار روانی قرار دهد.
Military constitution of Ilkhanids government and Mamaliks were led to especial position of army and more efficacy of military nobility. Mentioned efficacy as well as the kind of these two states, that mostly were reciprocal, were caused that Militarians had more roles regarding determining how these relations. Some samples of this problem were freely or compulsory refuges of militarians towards the realm of enemy state that was welcomed with great acceptance and influenced politics and economics of conflicted realms. Refugees or replacing of noble militarians is explained and analyzed as the problem of our research with this question that what effects have had the place and function of noble military in Ilkhanids and Mamaliks governing regarding their relations? The result of the research that was done by descriptive and analytic approach indicates that refugees of noble militarians was as one intensive factors of conflicts as well as Ilkhanaan’s threatening strategy and their trying's to compensate their failures in Damascus and defensive strategy of Mamaliks. While Ilkhanids have used mentioned problem as a motivation for attacking Damascus, Mamaliks have tried to use this as political problem and press psychologically on their enemies.
Machine summary:
پناهندگی یا جابجایی اشرافیت نظامی ، به عنوان مسألۀ پژوهش حاضر با طرح این سؤال اصلی تبیین و تحلیل شده است که جایگاه و کارکرد اشرافیت نظامی در ساختار حکومت ایلخانان و ممالیک در ماهیت مناسبات حکومت های مذکور چه تأثیری داشت ؟ حاصل پژوهش که با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام شده ، حاکی از این است که در کنار مشی تهاجمی ایلخانان و کوشش های آنها برای جبران ناکامی خود در خطۀ شام و شیؤە بیشتر تدافعی ممالیک ، پناهندگی امرا یکی از عوامل تشدید برخوردهای آنها بود.
تصمیم در باب جنگ یا صلح با مغول ها در آغاز هجوم هولاکو به غرب آسیا و دعوت از ممالیک در زمان سلطنت ملک مظفر قدوز و تصمیم به جنگ و مقابله نیز با مشورت صریح سران نظامی و نقش آفرینی مسلم برخی امرا همچون بیبرس بود (نکـ : قلقشندی ، ج٨، ٦٣ـ٦٤؛ رشیدالدین فضل لله ، ج٢، ٧٢١؛ ابن عبری ، ٣٧٤ـ٣٧٦؛ مقریزی ، السلوک ...
در مناسبات دیپلماتیک زمان احمد تکودار و کوشش برای صلح با ممالیک ، روابط آغاز سلطنت غازان که وجه سیاسی تری داشت تا نظامی ، کوشش برای مناسبات مسالمت آمیز در عهد الجایتو و سعی بی وقفه برای برقراری صلح در زمان ابوسعید، ردپای دیوانیان و رجال ایرانی در گزارش های منابع پررنگ جلوه می کند (نکـ : وصاف ، ١١٢، ٣٧٢، ٤٧٢؛ رشیدالدین فضل لله ، ج٢، ٧٨٨؛ ابن تغری ، ج٨، ١٣٦ـ١٣٩، ج٩، ٢١١؛ کاشانی ، ٤٢؛ مقریزی ، السلوک ...