Abstract:
تعارض اجتماعی هرگونه رفتار، تفکر و احساس خصمانه آگاهانه است که در سطوح مختلف روابط اجتماعی رخ میدهد. این معضل اجتماعی، عواقب و خسارات فردی و اجتماعی فراوان و گاه جبران ناپذیری را بهدنبال دارد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی جایگاه و نقش اصل قرآنی «قول حسن» در مدیریت تعارضهای اجتماعی است. در این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی، به بررسی فقره «قولوا للنّاس حسنا» از آیه 83 بقره از دیدگاه مفسران پرداخته شده است. سپس جایگاه اصل «قول حسن» در تنظیم روابط اجتماعی و مدیریت تعارضها بررسی گردیده است. اصل «قول حسن» یکی از رهنمونهای جامع قرآن در ارتباط با تنظیم شکل روابط افراد اجتماع با یکدیگر است. میان مفسران اختلافهایی در خصوص قلمرو سه واژه «قولوا»، «الناس» و «حسنا» وجود دارد. نظریه مختار آن است که این سه واژه مطلق بوده و بهوسیله آیه یا روایتی نسخ نشدهاند. بر اساس این دیدگاه و همچنین مطابق تفسیر مفسران از این آیه، «قول حسن» معنایی بسیار گسترده بهلحاظ خطاب، مخاطب و ابعاد دارد و بسیاری از آموزههای دینی را در خود جای میدهد؛ لذا نقشی بهسزایی در تنظیم روابط اجتماعی و مدیریت تعارضها خواهد داشت. البته این اصل در موارد مختلف مصادیق مختلف خواهد یافت.
Machine summary:
بر أساس این دیدگاه و همچنین مطابق تفسیر مفسران از این آیه، «قول حسن» معنایی بسیار گسترده بهلحاظ خطاب، مخاطب و أبعاد دارد و بسیاری از آموزههای دینی را در خود جای میدهد؛ لذا نقش بهسزایی در تنظیم روابط اجتماعی و مدیریت تعارضها خواهد داشت.
(طباطبایی، 1417: 1 / 219؛ 4 / 201) در تفسیر الحدیث آمده است: این جمله رفتار نیکو با مردم و سخن حق گفتن و عمل حق انجام دادن و امربهمعروف و نهی از منکر انجام دادن را شامل میگردد.
(دروزه، 1383: 6 / 189) در تفسیر بیان المعانی نیز آمده است: با مردم به شکلی شناخته شده و با لطف رفتار نمایید و با آنها سخن نرم بگویید و در برابرشان تواضع نمایید و اخلاقتان را با آنها نیکو گردانید.
دایره مصادیق «قول حسن» اختلاف دیگری که مفسران بر سر تفسیر «فقره قولوا للناس حسنا» دارند، در خصوص دایره مصادیق قول حسن است.
مطابق تفسیر مفسران از عبارت «قولوا للناس حسنا»، نقش اصل «قول حسن» در مدیریت تعارضهای اجتماعی را باید در پنج بعد مورد بررسی قرار داد: 1.
(قمی، 1368: 2 / 68؛ حویزی، 1415: 1 / 95) 1 چنانکه از صریح این روایت معلوم میگردد، خیرخواهی افراد جامعه نسبت به یکدیگر و بهعبارت دیگر عقیده و نیت نیکوی افراد، یکی از ابعاد مهم اصل «قول حسن» است.
حسن سخن و عمل محتوای زیبا و زشت سخنانی که افراد در روابط خود بر زبان میآورند و همچنین نحوه و روش بیان آنها، نقش بهسزایی در جلوگیری یا وقوع تعارضهای میان آنها دارد.