Abstract:
در دوران معاصر بعد از اتفاقهای مهمی که در منطقه قدس رخ داد، برخی از علمای مسلمان به دریافت جدیدی از آیات وعید بنیاسرائیل در سوره اسراء رسیدند و برخی، وعید نخست و برخی وعید دوم ذکرشده در آیات را ناظر به افساد کنونی صهیونیستها دانستند؛ این برداشت از آیات، افزون بر اینکه میتواند منشا روحیهدهی عظیمی در اردوگاه مسلمانان باشد، مصداق جدید و شاخصی از اعجاز قرآن در اخبار غیبی نیز میتواند تلقی شود. اثبات صحت این برداشت و همچنین تبیین دقیقتر و جزئیتر آن نیازمند بررسیهای گسترده و عمیق و علمی در متن آیات و سایر قرائن مرتبط است، اما روشن است که بدون رهیافت به معانی و مفاهیم دقیق مفردات، نیل به دریافت دقیق از آیات مقدور نیست. در این مقاله سعی بر آن است که واژهها و تعبیرهای حساس متن آیات وعید با توجه به کاربرد عرفی زمان نزول و با بررسی توصیفی و درونمتنی، معناشناسی شود.
Machine summary:
انتساب فعل «بعث» به خدای سبحان، ذاتا ملازمتی ندارد با اینکه بعث مزبور تشریعی و توأم با قبول اختیاری مبعوثان باشد ـ که لازمه این امر مقام ویژه ایشان نزد خدای سبحان است ـ و ممکن است ناظر به بعث تکوینی ایشان توسط خدای سبحان باشد؛ یعنی بدون اینکه خود واقف باشند حق تعالی ایشان را مجرای تحقق اراده خویش قرار دهد؛ مانند تعبیر مندرج در آیه شریفه «ألم تر أنا أرسلنا الشیاطین علی الکافرین تؤزهم أزا»؛ (مریم / 83) اما با مشاهده استعمالات قرآنی ماده «بعث» بهنظر میرسد در اصطلاح قرآنی، عبارت «بعثنا علیکم» منصرف بهمعنای نخست؛ یعنی بعث تشریعی و خودآگاه است؛ توضیح آنکه ماده «بعث» در قرآن کریم بارها به خدای سبحان نسبت داده شده است که در برخی موارد متعلق آن غیر انسان بوده (مائده / 31؛ انعام / 65) و در غالب موارد، متعلقش انسان است؛ در مورد انسان نیز در غالب استعمالها، ماده «بعث» ناظر به جهان آخرت و بعث پس از مرگ است و در سه مورد نیز در خصوص بیداری از خواب استعمال شده است که البته دو مورد از این سه مورد مربوط به بیداری اصحابکهف از خواب چندسالهشان است.
1 حال با توجه به فضای آیات شریفه که بیانگر ستیز میان «عبادا لنا» و بنیاسرائیل است، آنچه در خصوص معنای «نفیر» در آیه شریفه مناسبتر بهنظر میرسد معنای اخیر است؛ یعنی اینکه «اکثر نفیرا» البته نظر دیگری نیز مطرح شده است و آن اینکه «نفیر» مصدر باشد که در آن صورت «اکثر نفیرا» بهمعنای«اکثر خروجا الی الغزو» (بیشتر از حیث خروج برای نبرد) خواهد بود (آلوسی، 1415: 8 / 19).