Abstract:
افزایش سرمایه گذاری پیش شرط قطعی توسعه اقتصادی است و شیوه هایی که جوامع مختلف برای تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری ابداع یا انتخاب می کنند، نقش مهمی در تسهیل سرمایه گذاری، و در نتیجه، تسریع توسعه اقتصادی آن جوامع ایفا می کند. اقتصاددانان مسلمان اثبات کرده اند که شیوه تامین مالی مبتنی بر مشارکت در سود و زیان (PLS) در مقایسه با شیوه اعطای وام درمقابل دریافت بازده ثابت (FRS) از نقطه نظر کاهش هزینه های تولید، افزایش ثروت ریسک پذیری جامعه، کنترل ادوار تجاری و پیشگیری از ورشکستگی بانک ها از کارآئی بالاتری برخوردار است. در عین حال، برخی از اقتصاددانان مسلمان نشان داده اند که این امتیاز روش تامین مالی مشارکتی در صورتی است که اولا- پدیده «عدم تقارن اطلاعاتی» و دو خطر ناشی از آن یعنی «انتخاب بد» و «مخاطرات اخلاقی» در جامعه جدی نباشد؛ و ثانیا- جامعه در شرایط عدم اطمینان قرا ر نداشته باشد. در غیر این صورت، التزام به بانکداری اسلامی ممکن است از طریق افزایش هزینه تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری، افزایش هزینه مبادله و افزایش خطر احتمال ورشکستگی بانک های اسلامی، به کندشدن حرکت توسعه بینجامد.
Machine summary:
حال اگر در همین شرایط (شرایط اطمینان)، از دیدگاه عرضه کنندگان به قضیه نگاه کنیم، نتیجه متفاوت خواهد بود: عرضه کنندگان در بازار تأمین مالی (بانک ها و سپرده گذاران) با توجه به ریسک اندک پروژه های سرمایه گذاری که قرار است با سرمایه آنها تأمین مالی شود، ترجیح خواهند داد که به جای اعطای وام و دریافت بهره معین، در پروژه مورد نظر «مشارکت» نمایند؛ زیرا در این شرایط، خطر چندانی متوجه سرمایه آنها نیست، و در صورت موفقیت پروژه، سهم سود آن ها بیشتر از نرخ بهره ثابت خواهد بود.
در تلاش برای ریشه یابی عملکرد صوری بانک های اسلامی، سه موضوع «شرایط عدم اطمینان در جامعه پیرامونی بانک»، «پدیده انتخاب بد» و «مخاطرات اخلاقی» مورد توجه قرار گرفت و معلوم شد که در صورت حاکمیت شرایط عدم اطمینان در جامعه و یا جدی بودن ریسک های ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی، سیستم بانکداری اسلامی –در مقایسه با سیستم بانکداری یونیورسال- لزوما سیستم بهینه تلقی نخواهد شد زیرا در موارد پیش گفته، التزام اکید به شیوه PLS، می تواند به تمام یا برخی از نتایج زیر منجر گردد: افزایش هزینه تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری (در صورت حاکمیت شرایط عدم اطمینان)؛ افزایش هزینه مبادله (در صورت استفاده ابزاری از عقودی همچون لیزینگ، فروش اقساطی و انتشار اوراق صکوک یا تنظیم قراردادهای مضاربه و مشارکت «با سود تضمین شده» برای تأمین سرمایه درگردش مورد نیاز واحدهای تولیدی)؛ افزایش خطر ورشکستگی بانک های اسلامی نسبت به بانک های انگلوساکسون و یونیورسال (در صورت ضعف شاخص های اخلاقی در جامعه).