Abstract:
فرهنگ راهبردی، نظامی منسجم از نمادهـاست که ترجیحات راهبردی طولانیمدت و فراگیر را از طریق صورتبندی مفاهیم و نقشها و اثربخشی نیروهای نظامی در امور سیاسی بین دولتها، ایجاد میکند؛ بهعبارتی، فرهنگ راهبردی، یک محیط اجتماعی اندیشهای است که گزینههای رفتاری را محدود میکند. فرهنگ راهبردی درصدد تبیین این موضوع است که چرا کشورهایی با ساختارهای مادی مشابه، راهبردهای متفاوتی را انتخاب میکنند؟ در چنین شرایطی و باتوجه به نفوذ فزایندة فرهنگ در حیطة مطالعات امنیتی، بحث فرهنگ راهبردی مطرح شد. پرسش این تحقیق آن است که عوامل و ویژگیهای فرهنگ راهبردی ج.ا. ایران کدامند؟ این تحقیق که از نوع توسعهای است، با استفاده از روش اسنادی-کتابخانهای و میدانی انجام شده است. جامعة آماری این پژوهش، براساس روش انتخابی (غیرتصادفی) از بین صاحبنظران رشتة «روابط بینالملل»، «برخی از مراکز پژوهشی و اساتید دانشگاهی شهر تهران» انتخاب شدهاند. حجم نمونة این تحقیق 50 نفر است. در راستای پاسخگویی به پرسشهای تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شد. بهمنظور تعیین روایی، از روش «روایی محتوایی» استفاده شد. یافتههای بهدست آمده، مؤید عوامل و ویژگیهای موردنظر نگارنده در مورد فرهنگ راهبردی ج.ا. ایران است. یافتههای آماری بیانگر آن است که ویژگیهای «الهامبخشی»، «تعاملپذیری بدون وابستگی یکجانبه»، «بیاعتمادی به بیگانگان»، «پرهیز از جنگطلبی و تأکید بر صلح و امنیت»، «خوداتکایی»، «نیروی انسانی و روحیه»، «ایمان به خدا، ولایتپذیری و شهادتطلبی»، «تهدیدمحوری»، «حضور یکپارچة مردم در شرایط دفاعی»، «انسجام داخلی در شرایط دفاعی»، «دشمنشناسی مردم»، «بالا بودن آستانة تحمل مردم»، «داشتن اعتماد به نفس» از نظر نمونة آماری، از میانگین بالاتری نسبت به ویژگیهای سطوح اجتماعی و خُرد برخوردار بودهاند.
Strategic culture is a coherent system of symbols that generates the long-term and inclusive strategic preferences through formulating the concepts, roles and effectiveness of the military forces in the political affairs between governments; in fact, strategic culture is a social thinking-oriented environment that limits the behavioral choices. Strategic culture seeks to explain this matter that why countries with similar material structures select different strategies? In this context and regarding the increasing influence of culture in the field of security studies, the discussion of strategic culture was raised. The question of this research is: What are the factors and features of strategic culture of I.R. of Iran? This research which is a developmental study has been done using the documentary-library and field study methodology. The statistical population of this research has been selected on the basis of a selective (non-occasional) method from among the experts in the field of "international relations", "some research centers and university professors in Tehran". The sample size of this study is 50 individuals. Questionnaires were used to elicit answer to the research questions. Content validity method was used to determine its validity. The findings of this study confirm the factors and features of the author regarding strategic culture of I.R. of Iran. The statistical findings indicate that the features of "inspiration", "interoperability without unilateral dependence", "distrust to foreigners," "avoiding bellicosity and emphasizing peace and security," "self-reliance," "human power and morale," "faith in God, providence and martyrdom", "Threat-orientedness"," The unique presence of people in defense condition", "internal integrity in defense condition", "People's recognition of enemy", "people's higher tolerance threshold", and "having self-esteem" statistically had a higher average than social and welfare levels.
Machine summary:
ا. ایران ؛ عوامل و ویژگیها 1 محمود عسگری تاریخ دریافت : ٩٦/٦/١٦ تاریخ پذیرش : ٩٦/١٠/٢ چکیده فرهنگ راهبردی، نظامی منسجم از نمادهـاست که ترجیحات راهبردی طولانیمدت و فراگیر را از طریق صورت بندی مفاهیم و نقش ها و اثربخشی نیروهای نظامی در امور سیاسی بین دولت ها، ایجاد میکند؛ به عبارتی، فرهنگ راهبردی، یک محیط اجتماعی اندیشه ای است که گزینه های رفتاری را محدود میکند.
(٢٠٠٨ ,DeGroot and others) یافتـه هـای این تحقیق نشان میدهد که «اسلام »، «تاریخ ایران » و «غرور ملی» از جملـه مؤلفـه هـای فرهنگ راهبردی ایران است که از سوی مقام های کشورمان مورد استفاده قرار میگیرد.
)، نظم بین المللی جدید (به گمان ایران ، نظم نوین جهانی تهدیدی آشکار علیه منافع و امنیت کشور است )، سنت های تاریخی (امپراطوری بودن ایران و برخورداری از سابقۀ تمـدنی درخشـان ) و اسـلام (بـه لحـاظ حضـور گسـترده و اثرگـذاری عمیـق و همه جانبۀ گزاره ها و اصول اسلامی) از عوامل مهم و اثرگـذار بـر شـکل گیـری فرهنـگ راهبردی ایران به شمار میآیند.
(ترابی و رضایی، ١٣٩٠: ١٦٢-١٣٥) هرچند به نظر می رسد یافته هـای ایـن مطلـب بـه شـدت تحـت تـأثیر مقالـه نویسـنده در مجموعه ای به نام «فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی ایران » است (عسـگری و آقاجـانی، ١٣٩٠)، ولی به هرحال ، یافته های مقاله مورد اشاره ، اعتبارسنجی نشده است ، درحالی کـه در ایـن مقاله ، تلاش شده با بهره گیری از نظرهای خبرگان ، اعتبار یافته ها مشخص شود.