Abstract:
جلال الدین محمد مولوی بیش از هفت قرن است که دلهای زیادی را به دام سخن خویش گرفتار کرده است. او دریایی است که گمشدگان ساحل دریا می توانند آنچه در کون و مکان گم کرده اند در آن بیابند.این حقیر با مطالعه مثنوی و آثار دیگر مولانا از جمله فیه مافیه دریافتم که خیلی از مطالب مثنوی در فیه مافیه با زبان و عباراتی دیگر بیان شده است. لیکن به جز چاپ کتاب توسط مرحوم فروزانفر و توضیحات ایشان کار جدی دیگری صورت نگرفته است. البته کار مرحوم فروزانفر در جای خود مغتنم و ارزشمند است لیکن بیشتر به مقایسه مطالب کتاب با مثنوی و بیان مسایل تاریخی کتاب پرداخته شده که گاهی مطالب تاریخی از نظر زمانی مورد شک است و گاهی نیز به توضیح بعضی از لغات کتاب پرداخته شده است.در این مقاله خلاصه ای از آن تحقیق و بررسی، آن هم در بعضی از جهات که مقدور است خدمت خوانندگان تقدیم می گردد.
Machine summary:
فيه مافيه از جمله كتابهايي است كه خواننده با خواندن چند صفحه از آن چنان مجذوب آن مي شود كه مي خواهد تمام كتاب را در يك نشست و چون يك جرعه بنوشد انسان با خواندن آن به ياد اين بيت سعدي مي افتد كه: عمل بيار و علم بر مكن كه مردان را رهي سليم تر از كوي بي نشاني نيست (سعدي، 1375: 654 ) بحث و بررسي نمونه هايي از جملات مشكل كتاب 1- پادشاهي يكي را صد مرده نان پاره داده بود: (مولوي، 1378 : 8 ) مفاد جمله: پادشاهي به يكي به اندازه صد نفر شهريه و مقرّري داده بود.
» (سيروس شميسا، 1366: 108) 9- اما حكمت آن كار همان قدر نباشد كه در تصوّر آيد: (مولوي، 1378: 199) مفاد جمله: به نظر مولوي هر كاري كه انسانها مي كنند چه خير و چه شر، تقدير الهي است و در نظام كل آفرينش خير است و در جهت كمال است، هرچه انسانها آن عمل را به جهت فايده اي و مصلحتي انجام مي دهند ليكن تاثير آن كار به نيّت فاعل محدود نيست بلكه فاعل حقيقي يعني خدا از آن كار مقصودهايي دارد مثل فرزندان يعقوب كه يوسف را به چاه انداختند تا محبّت پدر را نسبت به خود زيادتر كنند اما خداوند اين كار نادرست را عامل و نردبان كمال يوسف قرار داد.