Abstract:
در این جستار با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با تکیه بر اصول مکتب نقد نو به پررسی زبان حماسی در دو صحنة غنایی«دیدار شیده با بانوگشسب) از منظومة حماسی بانوگشسینامه و (دیدار سهراب و گردآفرید) از شاهنمه فردوسی پرداخته و میزان موفقیّت دو شاعر را در کاربست برای بیان مفهوم و معنای مورد نظر نشان داده و به این نتیجه رسیدهایم که فردوسی و سرایندة بان وگشسبنامه، موسیقی و وزن و لحن را متناسب و همسو با معنی بهکار میگیرند و این تناسب و همسویی در افزایش انسجام و پیوند میان ابیات داستان و افزودن بر جنبة هنری و ادبی تاثیر بسزایی دارد. موسیقی بیرونی، میانی، کناری و همخوانی و هارمونی موجود در لحن و بهکارگیری لحن متناسب با فضای غنایی -حماسی در هر دو اثر در خدمت محتوا قرار دارد. در مقایسة زبان دو متن -که دارای درونمایة حماسی مشترک هستند - فردوسی هنگام مواجهة سهراب و گردآفرید با ایجاز بلاغی و هنری به توصیف صحنه میپردازد و کلامش متناسب با فضا و درونمایة حماسی ار برخوردار از انسجام و پیوند منطقی میان اجزا در استخدام معنا و مفهوم اصلی است. صحنهپردازی در شاهنامه نسبت به منظومة بانوکشسبامه قویتر است و فردوسی در انتخاب و گزیش واژگان دفت زیادی دارد و از تکرار پرهیز میکنده اما تکرار واژگان و وجود ردیف در تعداد زیادی از ابیات و واجآراییهای هنری فراوان در منظومة بانوکشسبامه اگرچه یکی از عوامل برقرارکنندة وحدت و انسجام طولی ابیات و افزایش موسیقی کلام است، فضای حماسی را نسبت به فضای غنای بسیار محدود کرده است.
Machine summary:
صحنۀ پر شکوه جنگیدنش با سهراب شیراوژن و آتش کردار و تیر باران کردن او یادآور جنگ و ستیز مهر و گاو است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در گفتوگوی میان سهراب و گردآفرید، ادبیات گفتاری هر دو جنگجو، کاملا متناسب با شخصیت آنها و فضای نبردی است که در آن قرار دارند و در ادامۀ شرح حال سهراب، پس از مواجهه با گردآفرید، بسیار مختصر و کوتاه، تنها در یک بیت بازگو میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان) با تأمل زیباییشناسانه در هر یک از این تصویرهای زیبا و هنری که فردوسی در وصف «گردآفرید» نقل کرده، نهتنها بر تأثیر مضاعف داستان خود بر خواننده میافزاید، بلکه با تعالی بخشیدن به واژهها، حیات و جاودانگی زبان را تضمین میکند، زیرا تناسب واژههایی مانند: چشم و گوزن از یکسو و ابرو و کمان از سوی دیگر، تصاویر بینظیری خلق کرده که همگی متناسب با فضای حماسه و میدان نبرد هستند.
در ابیات زیر نیز عنصر تضاد همین نقش را ایفا میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} عنصر تضاد در صحنۀ دیدار «شیده با بانوگشسب» نیز برای ایجاد وحدت و انسجام متن در زبان حماسی شاعر بهکار رفته است.
نتیجهگیری در این جستار که با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی زبان حماسی در دو صحنۀ غنایی«دیدار شیده با بانوگشسب» از منظومۀ حماسی بانوگشسبنامه و «دیدار سهراب و گردآفرید» از شاهنامۀ فردوسی پرداخت، نتایج زیر بهدست آمد: فردوسی و سرایندۀ بانوگشسبنامه موسیقی و وزن را متناسب و همسو با معنی بهکار میگیرند و این در افزایش عنصر انسجام و پیوند میان ابیات داستان و افزودن بر جنبۀ هنری و ادبی تأثیر بسزایی دارد.