Abstract:
یکی از پدیدههای اقلیمی که توجه کمی در سطح ایران و جهان به آن شده، پدیدهی شرجی است. این پدیده بهویژه در مناطق ساحلی از افزایش توام عناصری چون دما و رطوبت به همراه سکون جوی و عدم صعود جریان هوا حاصل میشود. رطوبتنسبی در ارتباط با دما، عاملی کلیدی در شکلگیری احساس شرجی میباشد. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات مکانی فراوانی روزهای شرجی در گستره شمال خلیج فارس است. بدین منظور از الگوی خودهمبستگی فضایی طی بازههای زمانی 10 ساله 1965-1975، 1975-1985، 1985-1995، 1995-2005 و 2005 – 2015 استفاده شده و دادههای دما و رطوبت113 ایستگاه سینوپتیک از سازمان هواشناسی کشور استخراج گردید. از این رو به کمک این ایستگاه پایگاه دادهای به ابعاد 528×18263 کیلومتر به کمک روش کریجینگ میانیابی شده است و به عنوان پایگاه دادهای نهایی مورد استفاده قرار گرفت. پس از تشکیل پایگاه دادهای به منظور محاسبه روزهای شرجی از نمایه لنکستر-کارستن استفاده شده است و به منظور تحلیل الگوی خودهمبستگی فضایی روزهای شرجی شناسایی شده به کمکنمایه لنکستر-کارستن از دوشاخص فضایی G* و I بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که توزیع فضایی شرجی از توزیع خوشهای تبعیت میکند. در بازه زمانی اول خوشه خود همبستگی فضایی مثبت در جنوب شرق منطقه مورد مطالعه مشاهده شد. بتدریج این خوشه به سمت نواحی شمالی خلیج فارس بویژه سواحل بوشهر جابجا شده است. در عین حال وضعیت رطوبت نسبت به دما، در پهنههای با الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت، افزایش محسوستری را تجربه کرده است. تغییرات مثبت رطوبت، نسبت به دما، تحت تاثیر گرمایش جهانی، به عوامل دینامیکی جو بخصوص تشدید پدیده پرسینگ جوی نسبت داده میشود.
Machine summary:
يافته ها براي نشان دادن توزيع فضايي الگوي حاکم بر روزهاي شرجي کرانه هاي ساحلي خليج فارس ايران ، طي دوره هاي مختلف (دوره اول : ١٩٦٥-١٩٧٥، دوره دوم : ١٩٧٥-١٩٨٥، دوره سوم ١٩٨٥-١٩٩٥، دوره چهارم ١٩٩٥-٢٠٠٥ و دوره پنجم ٢٠٠٥ – ٢٠١٥) از موران محلي (I) و شاخص هات اسپات (*G) استفاده شده است که نتايج حاصل از آن در شکل ٢ ارائه شده است .
در دوره سوم (١٩٨٥-١٩٩٥) با وجود اينکه مساحت پهنه هاي خودهمبستگي فضايي مثبت روزهاي شرجي زياد شده است (نزديک به ١١/١٧ درصد) اما وضعيت رطوبت و دما تغييرات قابل توجهي را تجربه نکرده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ميانگين دما در دوره اول (١٩٦٥-١٩٧٥) براي پهنه هاي خودهمبستگي فضايي روزهاي شرجي در سطح ٩٥ و ٩٩ درصد اطمينان آماري ٢٥/٧٩ و ٢٦/٣٢ درجه سانتيگراد بوده است (جدول ٣).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) در مجموع در اين دوره (١٩٨٥-١٩٩٥) تقريباً در ١٥ درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه روزهاي شرجي (بر اساس شاخص *G يا هات اسپات ) داراي الگوي خودهمبستگي فضايي بالا بوده است که اين وضعيت در شاخص موران (I) چيزي حدود ١٠/٠٤ درصد مي باشد که تقريباً افزايش ٥ درصدي را تجربه کرده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) از اين رو بر اساس شاخص هات اسپات همانند شاخص موران (I) به سمت دوره هاي اخير روزهاي شرجي در مساحت بيشتري از منطقه مورد مطالعه تشکيل الگوي خوشه اي بالا (الگوي خودهمبستگي فضايي مثبت ) را داده است .