Abstract:
طنز موقعیّت طنزی برگرفته از تصویرها، تصوّرها و مفاهیم است که میتواند آمیزهای از رفتار، موقعیّت، صحنه و گفتار باشد. امّا محوریّت در اینگونه از طنز بر موقعیّت ایجادکنندۀ آن استواراست. طنز موقعیّت جایگاه ویژهای در ادبیّات داستانی دارد و از جمله در داستان «مدیر مدرسه»(1337) اثر جلال آلاحمد که نمونههایی از آن دیده میشود. او در این اثر فساد مالی و اخلاقی رایج در نظام آموزش و پرورش دهة سی را با زبان طنز به تصویر کشیده است. در پژوهش حاضر، تلاش میشود تا انواع موقعیّتهای طنزآمیز در داستان، شگردهای ایجاد آنها و بازتابهای اجتماعی آنها مورد بررسی قرار گیرد. با تفحّص در موقعیّتهای موجود در «مدیر مدرسه» میبینیم که عامل اصلی ایجاد موقعیّتهای طنزآمیز در این اثر طرح آن است؛ زیرا همواره موضوعات فرعی به جای موضوع اصلی پررنگ میشوند و حاشیهروی یا پررنگ شدن موضوعات فرعی به جای موضوع اصلی در طول داستان بسیار است. توصیف جلوة ظاهری اشخاص، شغل و شبکة ارتباطی بین آنها هم نقش مهمّی در شکلگیری خصوصیّات طنزآمیز اخلاقی اشخاص دارد. گذشته از این، صحنة دورافتادة یک مدرسه که فضای اصلی داستان است بهعنوان صحنهای عجیب علاوهبر خندهانگیزی، با ظرافت خاص، نظام آموزشی را نیز به سخره میگیرد.
situational Irony is resultant from phantasmic situations, imaginations and concepts that will be made of action, situation, scene and dialogue. But the situation of characters is the pivotal point and other elements service the situation. this sort of irony have an especial place in Fiction. among this the story of "Modire Madrese" have an especial position in fiction. ,this work have potential power for irony of situation because of it’s critical language and authority of it’s writer in demonstration of specific problems. Personification, scence, plot and actions. Therefore we endevour to indicate all kinds of ironical situations in this research, methods of creating them and it’s social reflections. With deliberation in this story we see that plot is the dominant factor of creation of situational irony. Because marginal problems often are replaced of the main matter. Characterization, descripe actor’s appearance feature. character’s job and network of communication between them have important roles in ironical behavior formations. Remote scene of school is farcical, moreover satirize educational system daintily. The Most important subjects that are writer’s purposes are: cultural and social problems, lack of justice and exist of corruption in diverse class in society.
Machine summary:
٣- انواع ادبی و طنز ادبیات در قدیم به صورت شعر بود و « انواع شعر نـزد ارسـطو مشـتمل اسـت بـر حماسه ، تراژدی و کمدی »(زرین کوب ، ۱۳۸۷، ص ۱۸۳)؛ اما بر اساس گفتارهای ارسـطو در «فن شعر» و یافته هایی که در زمینة ادبیات در اثر تنوع و تطور گونه های مختلف بـه دست آمد و همچنین با گسترش ادبیات منثور در جهان ، می توان ادبیات را به سه دسـتة کلی تقسیم کرد(ناظرزادة کرمانی ، ۱۳۸۰، ص ۲۵): ۱- ادبیات غنایی - توصیفی : شـامل اشـعار عاشـقانه ، توصـیف طبیعـت ، مـدحیات ، هجویات ، هزلیات ، سوگندنامه ، ساقی نامه ، حبسیه ، شکوائیه و...
در ابتدای ورود بـه فضـای داسـتان ، از زبان مدیر مدرسه شاهد وصف ظاهر هریک از شخصیت های داستان هستیم : - «معلم کلاس چهار خیلی گنده بود، دوتای یک آدم حسـابی ، تـوی دفتـر اولـین چیزی بود که به چشم می آمد، از آنهایی که اگر توی کوچه ببینی ، خیال می کنی مدیرکل است و...
اما همیشه در داستان این تناقض نیست کـه طنزآفرین است گاه جلوة ظاهری شخصیت ها بـه خـودی خـود زمینـه را بـرای لبخنـد مخاطب فراهم می کند: - «(کارگر) دو روز تمام توی مدرسه می لولید و درست مثل حاجی فیروزهای شـب عید بود.
در شبکة ارتباطی شخصیت های حاضر در محیط مدرسه این امر که در ظـاهر همـه در یک مجموعه هستند، اما در واقع هیچ کدام زبان هم را نمی فهمند جالب توجه اسـت و موجب ایجاد موقعیت هایی همراه بـا کشـمکش و شـبکة ارتبـاطی کمیـک مـی شـود.