Abstract:
مقایسة تطبیقی بین مبانی و گزارههای اخلاقی «اسلام» و آیین «تائو» آغازگر نگاهی نو به گفتمان ادیان آسمانی و غیرآسمانی است. در این نوشتار با استفاده از روش مطالعة کتابخانهای و با مراجعه به اصلیترین متون در اسلام و تائو، و با نگاه تطبیقی، به تحلیل و بررسی وجوه اشتراک و افتراق بین برخی از مبانی اخلاقی اسلام و تائو پرداخته میشود؛ مبانیای همچون ملاک خوب و بد؛ ضرورت اخلاقی زیستن؛ عامل پیدایش خوبیها و بدیها و نیز نسبی بودن گزارههای اخلاقی. مقایسة تطبیقی بین گزارههای اخلاقی در اسلام و تائو، دریچهای برای هماندیشی ادیان در جنبة اخلاقی خواهد گشود.
جامعیت نظام اخلاقی اسلام در همة زمینههای زندگی دنیوی و اخروی انسان در مقابل نگاه تکبعدی و دنیوی آیین تائو و نیز جنبة اجتماعی اسلام در مقابل نگاه انفعالی آیین تائو در گزارههای اخلاقی، از مهمترین وجوه افتراق است. وجود انسان ایدهآل اخلاقی ـ که تجسمی از اخلاق نیکوست ـ و پایهریزی مدینة فاضله، از مهمترین وجوه اشتراک بین اسلام و تائوست.
A comparative study between the principles and ethical teachings of Islam and Tao initiates a new perspective on the dialogue between the heavenly and non-heavenly religions. Using a desk-research method, and focusing on the main Islamic and Taoist texts through a comparative perspective, this paper studies the similarities and differences between Islamic and Taoist ethical foundations; the foundations such as, the criterion of good and evil, the necessity of having a moral life, the cause of the good and evil, and also, the relativity of moral teachings. The comprehensiveness of the moral system of Islam in all worldly and other worldly aspects besides its social perspective, and the passive and one-dimensional and worldly Taoist perspective on the moral teachings are among the main differences between these two religions. The existence of an ethical ideal man who is the embodiment of good morals and the founder of utopia, are among the most important similarities between Islam and Taoism.
Machine summary:
در این نوشتار با استفاده از روش مطالعة کتابخانهای و با مراجعه به اصلیترین متون در اسلام و تائو، و با نگاه تطبیقی، به تحلیل و بررسی وجوه اشتراک و افتراق بین برخی از مبانی اخلاقی اسلام و تائو پرداخته میشود؛ مبانیای همچون ملاک خوب و بد؛ ضرورت اخلاقی زیستن؛ عامل پیدایش خوبیها و بدیها و نیز نسبی بودن گزارههای اخلاقی.
از طرفی، بررسی کامل نظام اخلاقی اسلام مبتنی بر مبانی «معرفتشناختی»، «هستیشناختی» و «انسانشناسی» است که به سادگی قابل بررسی نیست؛ از اینرو در این نوشتار سعی بر آن است که با محوریت عناوین موجود در کتاب تائوتهچینگ که مهمترین مسائل و گزارههای اخلاقی آیین تائو در آن انباشته شده است، مقایسهای بین مبانی و گزارههای اخلاقی اسلام و آیین تائو صورت گیرد.
در این قسمت به این مسئله میپردازیم که آیا گزارههای اخلاقی در تائو و اسلام، حقیقی و عینیاند یا اینکه امور اعتباری و قراردادیاند و به جاعل نیاز دارند؟ به عبارت دیگر، منشأ گزارههای اخلاقی، اوامر و نواهی خداست یا خیر؟ در کتاب تائوتهچینگ عامل اصلی پیدایش خوبی و بدی و نیز زشتیها و زیباییها را «تائو» میداند، و تائوست که خوبی را خوب و بدی را بد قرار میدهد: «خوب و بد، هر دو از آن به وجود آمدهاند» (فراز 5).
7. مشهورترین آموزههای اخلاقی کتاب تائوتهچینگ بهعنوان منبع اصلی تائو، به صورت اجمالی برخی از عناوین اخلاقی، مانند آرزو، سکوت، غرور و بخشش را بیان میکند که در اسلام نیز بر این عناوین اخلاقی تأکید شده است.