Abstract:
در این مقاله در مورد تفسیر عرفانی از دیدگاه امام خمینیw در سه ساحت بحث شده است: ساحت اول ماهیت، ساحت دوم مبانی و ساحت سوم شیوه. تفسیر عرفانی شاخهای از تفسیر است که عهدهدار بیان باطن آیات قرآن و معانی رمزی و اشاری آنها و مبتنی بر ذوق عرفانی و سیر و سلوک است و از طریق کشف و شهود به دست میآید. در تفسیر عرفانی، با قبول دلالت ظاهر آیات، وجهه همت مفسر، راهیابی به باطن آیات، اشارات و لطایف آنهاست؛ زیرا قرآن دارای چهار لایه است: «عبارت» که به عوام اختصاص دارد، «اشارت» که در حیطه ادراک خواص قرار دارد، «لطایف» که در حوزه فهم اولیاست و «حقایق» که برای انبیا قابل دستیابی است. در ادامه اشارهای به پیشینه تفسیر عرفانی شده است. در بحث مبانی، محورهای متعددی مطرح شده است که بهاختصار عبارتاند از: مبنای هستیشناختی؛ مبنای معرفت کشفی؛ مبنای زبانشناختی؛ مبنای برخورداری قرآن از مراتب نزول؛ مبنای برخورداری قرآن از مراتب معنایی متعدد؛ مبنای مراتب فهم قرآن و مبنای طهارت باطن. امام ضمن ارجنهادن به ظاهر آیات، به تفسیر عرفانی پرداخته و رسالت مفسران را کشف مقاصد عرفانی قرآن دانسته است.
This article discusses the mystical interpretation of Imam Khomeini's perspective in three areas: Nature, basis and method. The mystical interpretation is a branch of interpretation that it is responsible for expressing the inner of the Qur'anic Verses and their mysterious meanings and based on the mystical taste and the itinerary of spiritual path and obtained through intuition and discovery. In the mystical interpretation, accepting the implications of the appearance of verses, the image of the interpreter's endeavor is to go back to the inner of verses, as well as their hint and subtleties. Because the Quran has four layers: "Phrase" which is for the public, "hint" which is in the domain of understanding the elites, subtleties which is in the domain of understanding friends of God, and "truths" which accessible to the prophets. The following is a reference to the history of mystical interpretation. In the discussion of foundations, several axes have been raised, which are briefly: The ontological foundations; the foundations of intuitive knowledge; the linguistic foundations; the foundations of Quran benefiting by the descending grades; the foundations of Quran benefiting by the numerous semantic level, the foundations of hierarchy of understanding the Quran, the foundation of purity of inner. Imam, while exalting the appearance of verses, attention to the mystical interpretation and He believes that the task of the commentators is to discover the mystical intentions of the Quran.
Machine summary:
به نظر او تفسیر اشاری به اصفیا اختصاص دارد؛ خداوند بر بندگان برگزیدهاش منت نهاده و آنان را به سبب فهم لطایف اسرار و انواری که در اشارات و رموز قرآن به ودیعت گذاشته است، گرامی داشته و به انوار غیبی که از دیده اغیار پنهان داشته، واقف ساخته است؛ لذا هر یک از آنان طبق مراتب معنوی و قدر و منزلت ملکوتی خود، سخن گفتهاند و حق همواره حقایقی را به آنان الهام میکند و آنان از لطایف و اشاراتی خبر میدهند و از آنها پرده بر میدارند (همان، ج1، ص41).
به نظر ایشان حقیقت قرآن قبل از تنزل به منازل خلقی و تطور به اطوار فعلی، از شئون ذاتی و حقایق علمی در حضرت واحدیت است (همان، ص181) و همانطورکه خداوند دارای ظاهر و باطن است (هو الأول و الآخر و الظاهر و الباطن) (حدید: 3)، کتاب الهی نیز ظاهر و باطن دارد؛ لذا توجه به باطن قرآن و تأویل آیات آن، ضرورت دارد و اکتفا به ظاهر قرآن، موجب جهل و انکار نسبت به نبوت و ولایت و سبب مرگ و هلاکت است (امام خمینی، 1384، ص59-60).
امام خمینی( از این نظریه به عنوان روشی جایگزین مجاز و از جهتی جمع میان معانی مختلف و یا توسع در مفاهیم بهره میبرد و به تفسیر واژههایی میپردازد که دو چهره مادی- حسی و چهره معنوی- غیبی دارند و برای آن، نقش محوری و کلیدی در فهم اسرار باطنی قرآن قایل است (همو، 1384، ص39).
نتیجهگیری از دیدگاه امام خمینی تفسیر عرفانی عهدهدار بیان باطن آیات قرآن و معانی رمزی و اشاری آنهاست که به خواص اختصاص دارد.