Abstract:
یکی از محرمات احرام برای مردان که کفاره نیز دارد، استظلال (زیر سایة رفتن) است که هر چند تفاصیل آن در کتب فقهی آمده است، اما برخی از مباحث و فروع آن قابلیت بررسی مستقل و دوباره را دارد. حرمت استظلال در حال طی مسیر و جواز استظلال به سایة ثابت در مسیر و منزل مورد تسالم است؛ ولی حکم استظلال زیر سایة متحرک بعد از منزل یکی از مباحث اختلافی است که در این مقاله اقوال و ادله فقها درباره آن مورد واکاوی قرار گرفته و از میان سه نظریه جواز استظلال، عدم جواز و تفصیل بین حالت پیاده و سواره، ادله نظریه اول بیاشکال شناخته شده است. شناخت معنای استظلال نیز در حکم موثر است که در پایان مقاله مورد کنکاش قرار گرفته و مشخص شده که استظلال جانبی جزو استظلال حرام نیست؛ اما بیرون آوردن سر از محمل، مانع از صدق استظلال نمیشود و نبود سقف بر بالای سر در هر صورت لازم است؛ همانطور که استظلال تنها در طول روز یا در شبهای بارانی و سرد صادق است و در شبهای معمولی مانعی از استظلال نیست.
One of the forbidden items for the men in the state of ihram, which includes an atonement, is to be under the shadow. Though detailed in jurisprudential books, some of its arguments and minor points should be independently reviewed. There is a consensus on the respect of resorting to shading while going along the path and the permission of resorting to fixing shadow on the route and at home. however, the rule of resorting to moving hading and after leaving home is one of the controversies; the jurisprudents’ words and arguments in this field are discussed in this article. Of the three theories i.e., permission and no permission of resorting to shading, and the elaboration of pedestrian and traveling in a vehicle, the reasons for the first theory are known to have no problems. Understanding the meaning of resorting to shading is also effective in judging discussed at the end of the article; it is suggested that lateral resorting to shading is not forbidden (haram). But taking one’s head out of the mahmel does not prevent the truth of resorting to shading, and absence of a cover over the head is necessary in any case; as resorting to shading is permitted only during the day or at rainy and cold nights, and there is no problem to resort to shading at normal nights.
Machine summary:
البته از ابن جنید استحباب عدم استظلال و کراهت زیر سایه رفتن برای مردان نقل شده (حلی، 1413ق، ج4، ص83) و همچنین توقف در مسئله از بعضی از متأخرین (سبزواری، 1247ق، ج2، ص598 ؛ همو، 1423ق، ج1، ص304) دیده میشود که مخالف اجماع و صریح روایات است و روایاتی که برای اثبات این نظریه استدلال شده (حرّ عاملی، 1409ق، ج12، ص517، ح5 و ص518، ح10 و ج13، ص97، ح6) بر حال ضرورت (طوسی، 1407ق، الف، ج5، ص312 ) یا تقیه حمل میگردد (بحرانی، 1405ق، ج15، ص478)؛ چرا که برخی از فقهای اهل سنت، با استناد به قیاسِ حال حرکت به حال توقف و برخی روایات (مسلم، بیتا، ج2، ص944؛ احمدبن حنبل، 1421ق، ج6 ، ص402 ؛ ابو داود، 1430ق، ج2، ص167)، مطلق استظلال در طی مسیر را جایز میدانند (شافعی، 1410ق، ج2، ص219 ؛ نووی، بیتا، ج7، ص252 و 267؛ ابن قدامه، بیتا، ج3، ص286).
هر چند نسبت این نظریه تنها به شهید ثانی و صاحب مدارک صحیح است، اما در بقیة این نسبتها و برداشتها تردید وجود دارد؛ زیرا با دقت در عبارات ایشان، مشخص میشود مقصود بیشتر این بزرگواران از مطرح کردن جواز استظلال به سایة محمل در حال پیادهروی، تفصیل بین حالت سواره و پیاده نیست؛ بلکه مقصود، جواز استظلال جانبی (سایهای که بر بالای سر قرار نمیگیرد) است (بحرانی، 1405ق، ج15، ص485) که در پایان مقاله بررسی خواهد شد.
اشکال با استناد به این روایات، نظریه سوم ثابت میشود و تنها حرکت در زیر سایههای متحرک در حال پیادهروی جایز خواهد بود؛ چون در مقابل حالت رکوب و سواره، حالت پیاده است، نه اینکه مطلق استظلال پس از منزل جایز شود؛ زیرا پس از منزل نیز شخص برای رفتن به مسجدالحرام یا ...