Abstract:
در شکلگیری سیمای شهر تبریز در عهد ناصرالدینشاه قاجار (1313/ 1264ق)، علاوه بر عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی، مولفههای فرهنگی همچون دین، عادات و رسوم، پنهانکاری ناشی از وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگ بیگانه بهصورت آشکار و پنهان اثرگذار بوده است. لذا، بافت کالبدی شهر تا حدودی متاثر از فرهنگ و مولفههای فرهنگی این دوران است. این تاثیر و تاثر سیمای شهر در این دوره را ترسیم میکند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی مطالعه این مولفهها و تبیین نقش آن در شکلگیری سیمای ظاهری شهر تبریز و پاسخ به این پرسش است که آیا میتوان عوامل فرهنگی را در شکلگیری سیمای تبریز در این مقطع زمانی موثر دانست. با بررسی اطلاعات موجود چنین بهنظر میرسد که مولفههایی مانند «پنهانکاری» ناشی از ناامنیهای متعدد و پرشمار، فرهنگ دینی، عادات و رسوم عمومی، نقشی پنهان بر نحوه احداث منازل و محلات تبریز داشته؛ درنتیجه بر شکلگیری بافت کالبدی و سیمای ظاهری شهر تاثیرگذار بوده است.
Machine summary:
با بررسي اطلاعات موجود چنين به نظر مي رسد که مؤلفه هايي مانند «پنهان کاري » ناشي از ناامني هاي متعدد و پرشمار، فرهنگ دينـي، عـادات و رسوم عمومي ، نقشي پنهـان بـر نحـوة احـداث منـازل و محـلات تبريـز داشـته ؛ درنتيجـه بـر شکل گيري بافت کالبدي و سيماي ظاهري شهر تأثيرگذار بوده است .
بر اساس اخبار و اطلاعات موجود تحت تأثير وضعيت سياسي ، جنگ ها، بلاياي طبيعي ، نوع بينش و جهان بيني اهالي ، فرهنگ خاصي شکل گرفته و درنتيجه ، مؤلفـه هاي ناشي از آن به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر بافت کالبد شهر و بر سيماي ظاهري شـهر تـأثير گذاشته است .
مؤلفه هاي فرهنگي، همچون عقايد، آداب ورسوم ، شيوه هاي جديد معماري ، چگونه و تا چه حدي در شکل گيري سيماي شهر تبريز در ميانۀ دوران قاجار مؤثر بوده اند؟ با وجود آنکه عوامل طبيعي، مسائل اقتصادي و سياسي بر شهرها و سيماي آن ها تأثيرگـذار بوده اند؛ ولي نميتوان نقشي براي عامل انساني سازندة آن و فرهنگ جامعه در يک دورة زماني قائل نشد.
فرهنگ و نوع کنش انسان در مقابل عوامـل مختلـف در شـيوة زنـدگي و سـبک احداث منازل و ابنيه و درنتيجه ، بر شکل گيري بافت کالبدي و درنهايت ، سيماي ظـاهري شـهر اثرگذار بوده است و حتي در برخي موارد عوامل فرهنگي و مؤلفـه هاي ناشـي از آن به صـورت پنهان نقشي مهم تر از اقليم و اقتصاد داشته اند.