Abstract:
فیروز میرزا نصرت الدوله پس از آزادی از زندان سیدضیاءالدین طباطبایی و همزمان با شروع
به کار دوره چهارم مجلس شورای ملی، از کرمانشاه به مجلس راه یافت. او که سیاست بریتانیا
نسبت به خود و خانوادهاش را درجریان کودتای سوم اسفند 1299 خورشیدی خصمانه تلقی
میکرد، با همکاری قوام السلطنه- نخست وزیر- در طول عمر مجلس چه ارم سیاستی ضد
انگلیسی در پیش گرفت. اما مقارن انتخابات دوره پنجم مجلس وقایعی روی داد که او را وادار
به تغییر مشی در قبال بریتانیا کرد. فیروز در طول دو سال فعالیت در مجلس پنجم ضمن ترمیم
رابطه خود با بریتانیا به رضاخان سردار سپه که ستاره بخت و اقبال او درحال درخشیدن بود
نزدیک شد و در زمره متحدان وی درآمد. نصرت الدوله بیشک یکی از مردان بزرگ عرصه
سیاست کشور است که جایگاه و نقش وی در تحولات تاریخ معاصر به درستی واکاوی نشده
است. نوشتار حاضر برآن است تا به نقش و عملکرد این رجل برجسته در طول فعالیت در
مجالس چهارم و پنجم شورای ملی بپردازد و آن را مورد نقد و ارزیابی قرار دهد.
Machine summary:
این پژوهش تلاش دارد تا به این سوال پاسخ گوید که نصرت الدوله فیروز در دوران انتقال قدرت از قاجار به پهلوی چه نقشی را در سپهر سیاسی ایران ایفا کرده و میزان تاثیرگـذاری او در این فرایند به چه اندازه بوده است ؟ مفروض پژوهشگر آن است که با توجه به سـوابق خـانوادگی و سیاسـی فیـروز، مـی تـوان تصور کرد که او نقشی فعال و تاثیرگذار در دوران انتقالی بازی کرده و در اکثر تحولات اساسی و کلیدی این دوره حضوری پر رنگ و تعیین کننده داشته اسـت .
اما با تمام حملات سنگین و اتهامات سنگین تـری کـه بـه فیـروز وارد کردنـد حتـی نتوانستند نظر هم حزبی های خـود را جلـب کننـد و از ٢٩ نماینـده حـزب سوسیالیسـت تنهـا سلیمان میرزا و طباطبایی به اعتبارنامه نصرت الدوله رای منفی دادند و فیروز با کسـب ٤٧ رای 1 موافق و ٥ رای ممتنع به وکالت مجلس برگزیده شد.
از طرفی نصرت الدوله به این دلیل که تصور می کرد انگلستان از پشت بـه او خنجـر زده و یک روزنامه نگار کم اهمیت را که به قول خودش - رجال او را داخل آدم حساب نمی کردند- ٢ به او ترجیح داده و علارغم چراغ سبزی که برای صدارت به وی داده بودند عمل کردنـد، از دست بریتانیایی ها به شدت دلخور بود.
رک : مشروح مذاکرات مجلس دوره چهارم ، جلسه ٦ ، یازدهم مردادماه ١٣٠٠ شمسی ؛ اما واقعیت این بود که سفارت بریتانیا پذیرفته بود که نویسنده اعلامیه شخص نصرت الدوله است و همـین امـر بـرای وی در آتیـه تولیـد دردسر کرد.